Μου έχει τύχει ξανά και ξάνα να ακούσω να κοροϊδεύουν την Άντζελα Δημητρίου γιατί φέρεται να είπε "
ουδείς άσφαλτος". Το κοροϊδεύει αυτό λοιπόν ο κόσμος για λάθος διότι
άσφαλτος είναι το υλικό με το οποίο στρώνουμε τους δρόμους.
Μια μέρα στο γραφείο κάποια καθηγήτρια φυσικός ρώτησε "
είναι αυτό τελικά λάθος, βρε παιδιά" και μου έκανε εντύπωση πως δύο φιλόλογοι που ήταν παρούσες δεν πήραν θέση παρά συνέχισαν την ασχολία τους, κάτι γράφανε. Αναρωτιέμαι λοιπόν εάν στην συγκεκριμένη περίπτωση απαξίωσαν την ερώτηση διότι η απάντηση ήταν τόσο πολύ προφανής ή αν κάναν τον ψόφιο κοριό διότι είχαν κι οι ίδιες επιφύλαξη.
Θα ήθελα όμως πρώτα να παρεμβάλω εδώ και μια άλλη σκέψη. Ένα πολύ ενδιαφέρον ερώτημα που μπορούμε να θέσουμε εδώ είναι αυτό:
γιατί τάχα όλοι ψοφάνε να γελάσουν με το γλωσσικό λάθος τού άλλου;
Επιστρέψτε μου λοιπόν μια φροϋδιακή προσέγγιση.
Πιστεύω πως πίσω από αυτόν τον ενθουσιασμό για το λάθος ενός άλλου κρύβεται η ανασφάλεια για το δικό μας λάθος. Η φοβία, το άγχος μην κάποια στιγμή ντροπιαστούμε μπροστά σε κόσμο κάνοντας ένα γλωσσικό λάθος είναι το βασικό υλικό του περίγελου όταν ακούσουμε κάποιον να κάνει ένα τέτοιο λάθος. Είναι η στιγμιαία λύτρωση γιατί ο κλήρος δεν έπεσε σε εμάς.
Όσο πιο σίγουρος είσαι για την γλώσσα σου τόσο πιο δύσκολα περιγελάς κάποιον για ένα σαρδάμ ή για την λάθος χρήση μιας λέξης.
Έτσι, μου έρχεται στο μυαλό ο
Βίλχεμ Ράιχ που έγραψε στο
"Άκου Ανθρωπάκο":
ακούς ανέκδοτα για τον εαυτό σου και γελάς ο ίδιος.
Διότι φαίνεται πως όταν γελάμε με τα λάθη τής Άντζελας, είτε γλωσσικά είτε εγκυκλοπαιδικά, είναι επειδή σε αυτά αναγνωρίζουμε, διογκωμένη βέβαια, σαν καρικατούρα, την δική μας άγνοια.
Πάμε όμως παρακάτω. Τί γίνεται με την λέξη
άσφαλτος;
Η απάντηση είναι πολύ εύκολη αρκεί να ανοίξουμε ένα λεξικό (π.χ. τού Μπαμπινιώτη). Εκεί διαβάζουμε πως
άσφαλτος, πέρα από το υλικό οδόστρωσης,
σημαίνει και αυτόν που είναι απαλλαγμένος από σφάλματα.
Ακριβώς όμως επειδή η λέξη δεν μας κάθεται καλά λόγω τής
ασφάλτου η γλώσσα μάς προσφέρει κι άλλες λύσεις. Έτσι έχουμε όχι μία αλλά
τρεις λέξεις που συσχετίζονται με την λέξη
λάθος:
αλάθητος,
αλάθευτος και
αλάνθαστος.
Η διαπιστωμένη αβεβαιότητα λοιπόν για την χρήση τής λέξης
άσφαλτος σχεδόν εγγυάται πως στο μέλλον η επίμαχη σημασία για την λέξη άσφαλτος θα εκλείψει. Ήδη, και με όλη την κοροϊδία για την Άντζελα, δεν νομίζω πως την χρησιμοποιεί πια έτσι κανείς.