Ημερολογιακή γραφή

[Χρυσηίδα]

Με το χαρακτηρισμό "ημερολογιακή γραφή" αναφερόμαστε σ' εκείνα τα λογοτεχνικα κείμενα που είναι γραμμένα σε μορφή ημερολογίου.

Είναι ένας διαφορετικός και πολύ ιδιαίτερος τρόπος γραφής, που χαρακτηρίζεται από έναν τόνο προσωπικό και εξομολογητικό. Σε αντίθεση με τα παραδοσιακά μυθιστορήματα, τα κείμενα ημερολογιακής γραφής δίνουν την αίσθηση ενός λόγου ανεπιτήδευτου και συχνά απόρρητου. Ο αναγνώστης νιώθει ότι τρυπώνει σε κάτι πολύ προσωπικό κι έτσι η ανάγνωση γίνεται πιο δελεαστική και γοητευτική.

Απ' την άλλη, ο συγγραφέας που καταπιάνεται μ' αυτήν την τεχνική έχει περισσότερη ελευθερία να προσεγγίσει και να περιγράψει ανάγλυφα την εσωτερικότητα του ατόμου και την ψυχολογία του. Γι' αυτό, εξάλλου, η πλειονότητα αυτών των κειμένων έχουν ως επίκεντρο την ανθρώπινη συνείδηση, που προσπαθεί να αυτοπροσδιοριστεί σε σχέση με τον εξωτερικό κόσμο.

Διάβασα μόλις Το Ημερολόγιο ενός Τρελού του Νικολάι Γκόγκολ, κι έτσι μου δημιουργήθηκαν οι παραπάνω σκέψεις για τα κείμενα αυτού του τύπου. Το κείμενο του Γκόγκολ είναι αυτό ακριβώς που λέει ο τίτλος. Οι προσωπικές καταγραφές ενός ανθρώπου που γλιστρά σιγά - σιγά από τη λογική στην τρέλα.

Ολόκληρο το κείμενο ήταν όμορφο. Αλλά το τελευταίο κεφάλαιο ή μάλλον η τελευταία καταγραφή ...... ανατριχιαστική. Πρέπει να την αντιγράψω ......

 

[Αντέρωτας]

Ψιλοεκτος θεματος, αλλα αξιζει να το αναφερω για να φανει πως καποιες τεχνικες προσαρμοζονται σε αλλα μεσα.

Ηταν ενα παιχνιδι στον υπολογιστη, το Myst, το οποιο ηταν πολυ σουρρεαλιστικο. Δεν ειχε επικοινωνια με αλλους "ανθρωπους" μεσα στο παιχνιδι, δεν ειχε διαλογους, και δεν υπηρχε τιποτα (πχ εισαγωγη) που να εξηγει το σεναριο. Το σεναριο (δηλαδη "τι συνεβη πριν" και "τι πρεπει να κανω" επρεπε να το ανακαλυψει ο παικτης που το παιζει πρωτη φορα.

Σε ενα σημειο, κοντα στην αρχη, ο παικτης βρισκει μια βιβλιοθηκη και μπορει να ανοιξει και να διαβασει καποια βιβλια.

Αυτα τα βιβλια ειναι ημερολογια καποιου "μυστηριωδη" (την πρωτη φορα) ανθρωπου ο οποιος εχει εξαφανιστει ή έχει πεθάνει. Εκει περιγραφει ανακαλυψεις άλλων κόσμων, εξερευνήσεις και διαφορες σκέψεις, που βοηθούν τον παίκτη να λύσει κάποιους γρίφους. Υπάρχουν φυσικά και αλλες μικρες αναφορές που προσφερουν ενα βαθος και ρεαλισμο στο χαρακτηρα του, συμβάλλοντας στο μυστήριο.

Στην αρχη μου εκανε εντυπωση ο "ογκος" αυτων των κειμένων, που, παρ' ότι δεν ειναι μεγάλος όπως αρμόζει σε ένα ρεαλιστικό ημερολόγιο, πρώτη φορά ένα παιχνίδι σε υποχρέωνε να διακόψεις την εξερεύνηςη, να διαβάσεις τόσο μεγάλα κείμενα στην οθόνη, και μάλιστα στο πλαίσιο του παιχνιδιού. Συνήθως τα διάφορα φανταστικά "έγγραφα" που σχετίζονται με ένα παιχνίδι βρίσκονται σε φυσική μορφή (βιβλιαράκι) μέσα στο πακέτο του παιχνιδιού. Μου ήταν πολύ δύσκολο να τα διαβάσω, να συγκεντρωθώ και να αποστηθίσω κάποιες πληροφορίες, ενώ μου έλειπε η δυνατότητα να το κοιτάξω-ψάξω όπως και όποτε θέλω. Παρόλαυτα έδινε ένα μοναδικό αίσθημα εικονικού ρεαλισμού.

Αυτη τη φιλοσοφια ακολουθησαν σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό άλλα παιχνίδια, και φυσικά και οι συνέχειες του Myst. Ειναι ενας πολυ οικονομικός και φιλολογικός τρόπος να δώσεις βάθος σε ένα παιχνίδι.

 

[Γλωσσολάγνος]

Διάβασα μόλις Το Ημερολόγιο ενός Τρελού του Νικολάι Γκόγκολ, (...) το τελευταίο κεφάλαιο ή μάλλον η τελευταία καταγραφή ...... ανατριχιαστική. Πρέπει να την αντιγράψω ......

Χρυς, θυμάμαι πολύ καλά σε ποιο κεφάλαιο αναφέρεσαι, αλλά θα σε παρακαλούσα να μην το κάνεις. Θα καταστρέψεις όλο το διήγημα έτσι. Άποψή μου βέβαια, κι άμα το θέλεις πολύ κάνε το. Αλλά εγώ δεν θα παρέθετα ένα τόσο αποκαλυπτικό απόσπασμα σε κάποιους που δεν έχουν διαβάσει το διήγημα - το οποιοδήποτε διήγημα, μυθιστόρημα, κ.λπ..

Ένα δικό μου πολύ αγαπημένο μυθιστόρημα αυτής της μορφής είναι ο πασίγνωστος Δράκουλας (1897) του Ιρλανδού Μπραμ Στόουκερ (Bram Stoker, 1847-1912). Ολόκληρη η ιστορία δίνεται μέσα από την προσωπική οπτική των διαφόρων ηρώων: όχι μόνο μέσα από το ημερολόγιό τους, αλλά και μέσα από επιστολές του ενός προς τον άλλο, μέσα από τηλεγραφήματα, ακόμα και μέσα από ηχογραφημένο ημερολόγιο, με τη βοήθεια της επαναστατικής, τότε, νέας εφεύρεσης, του φωνογράφου. Θαύμασα πολύ την πειστικότητα με την οποία ο συγγραφέας γράφει μπαίνοντας στο πετσί όλων των ηρώων του, ανδρών και γυναικών, και παίζοντας διαφορετικό ρόλο κάθε φορά.

Αξίζει να τον διαβάσετε τον Δράκουλα. Μπορεί να μην είναι το απόλυτο αριστούργημα, αλλά έχει δύναμη, ένταση, ατμόσφαιρα, και αν μη τι άλλο, είναι ένα από τα μεγαλύτερα καλτ! Η μορφή του βρικόλακα των Καρπαθίων έχει εμπνεύσει δημιουργούς όλων σχεδόν των τεχνών, και κυρίως του κινηματογράφου. Προσωπική μου προτίμηση: η εκδοχή του Φράνσις Φορντ Κόππολα, του 1992, μ' έναν εκπληκτικό Γκάρυ Όλντμαν στον ρόλο του βρικόλακα (και δυστυχώς μ' έναν Κιάνου Ρηβς εντελώς έξω απ' τα νερά του, αλλά τουλάχιστον ανεκτό). Η σκηνοθεσία και η ατμόσφαιρα τής ταινίας πολύ εντυπωσιακή, και η μουσική της είναι οπωσδήποτε ένα από τα 10 καλύτερα σάουντρακ που έχω ακούσει ποτέ. Τέλος (για να κλείσω επιστρέφοντας στο θέμα μας), ο Κόππολα χρησιμοποιεί σε πολλά σημεία τής ταινίας του ακριβώς την αφηγηματική τεχνική του μυθιστορήματος: αποσπάσματα από ημερολόγια, επιστολές, τηλεγραφήματα, και ηχογραφημένο ημερολόγιο.

Μπορείτε να κατεβάσετε το πρωτότυπο, αγγλικό κείμενο του Δράκουλα εδώ, σε μορφή PDF. Δυστυχώς δεν το έχω διαβάσει στα Ελληνικά, και δεν μπορώ να προτείνω κάποια καλή μετάφραση. Εσείς μήπως;

 

[Λορένα]

Το μονο που μου ερχεται στο μυαλο, με αυτο το ειδος της γραφης ειναι : το ημερολογιο της Αννας Φρανκ.

Αναρωτιεμαι αν σε αυτο το ειδος της γραφης (που δεν το εχω μελετησει σχεδον καθολου), αποτελει προβλημα η μη ομοιομορφη συνεχεια του κειμενου

 

[Αντέρωτας]

Θελω να πω οτι θεωρω πολυ παραξενο να εχουμε μεγαλωσει "μεσα" σε κάτι και να μη ξερουμε τί είναι. Αναφέρομαι στο Δρακουλα. Ολοι θα εχουμε δει, αν οχι την πιστη ταινια του Κοππολα, καποια εκδοχη της. Πρωτη φορα ομως ακουω (απαραδεκτο ) οτι το πρωτοτυπο δεν προκειται για μυθιστορημα αλλα για επιστολογραφημα... και εντυπωσιαζομαι γιατι δεν εχω ξανακουσει για τετοια μορφη λογοτεχνιας, και αν υπηρχε δε θα περιμενα να ανηκει σε αυτη κατι τοσο κλασσικο!!

Το μονο σχετικο βιβλιο που εχω διαβασει ειναι η Υπερβορεα, καποιου Ελληνα συγγραφεα. Δυο ερευνητες ψαχνουν για την Υπερβορεα και εχουν στην κατοχη τους το ημερολογιο ενος στρατιωτη των Ναζί οταν ερευνουσαν γι' αυτη, μεχρι που κατι εγινε και σκοτωθηκαν ολοι. Το κειμενο του ημερολογιου ειναι σχετικα μεγαλο κομματι απο το βιβλιο

Μηπως ολο αυτο μπορει να κατηγοριοποιηθει στη μετα-μυθοπλασια που λεγαμε;

 

[Χρυσηίδα]

Λάγνε δίκιο έχεις,

δε θα το γράψω, αλλά είχα μια τόσο έντονη επιθυμία να μοιραστώ μαζί σας την ένταση αυτής της σελίδας.

Θα τη μοιραστώ όμως αλλιώς. Τελειώνω, λοιπόν, το κείμενο και μένω κολλημένη στην τελευταία καταγραφή και τη διαβάζω και την ξαναδιαβάζω και μου βγάζει εκτός από τα χίλια - δυο συναισθήματα και μια τόσο δυνατή θεατρικότητα, που αρχίζω να απαγγέλω κανονικά, μεγαλόφωνα, σαν άλλη .... Καραμπέτη. Και ξανά και ξανά μέχρι που το χώνεψα εντελώς, το αφομοίωσα, το έκανα δικό μου, το καταλάγιασα.

Δεν είμαι ψώνιο ....... απλά άμα μ' αρέσει κάτι, μ' αρέσει.

Αντέρωτα, μήπως κάνεις πολλή παρέα με το Φάρο τελευταία;

 

[Χρυσηίδα]

Για να τα διαχωρίσουμε λίγο, να πω ότι άλλο η ημερολογιακή γραφή (βιβλία γραμμένα αμιγώς σε αυτή τη μορφή είναι Το Ημερολόγιο ενός τρελού, Το Ημερολόγιο της Άννας Φρανκ, που αναφέρθηκαν, κλπ) και άλλο το επιστολικό μυθιστόρημα, που μοιάζει με το πρώτο αλλά αντί να έχουμε ημερολογιακές καταγραφές, έχουμε επιστολές.

Ένα τέτοιο βιβλίο, γραμμένο μόνο με επιστολές, είναι το Γράμμα από την Αλάσκα της Σώτης Τριανταφύλλου.

Από κει και πέρα, υπάρχουν πολλές παραλλαγές, όπου συναντάμε κλασικά μυθιστορήματα, να έχουν ενσωματωμένες και ημερολογιακές καταγραφές και/ ή επιστολές.Τέτοιου τύπου βιβλίο είναι ο Δράκουλας.

Άλλο χαρακτηριστικό δείγμα ενός τέτοιου βιβλίου είναι το Η Ζωή εν Τάφω του Μυριβήλη, ένα κείμενο γνωστό ως οι επιστολές ενός στρατιώτη στα χαρακώματα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου προς ένα αγαπημένο του γυναικείο πρόσωπο. Το γεγονός ότι πρόκειται για χειρόγραφα που συντάσσονται ως επιστολές αλλά παραμένουν στην κατοχή του παραλήπτη και δεν αποστέλλονται, δημιουργεί προβλήματα στην ειδολογική κατάταξη του έργου.

Γενικότερα, ημερολογιακή και επιστολική γραφή μοιράζονται πολλά κοινά, συχνά συνυπάρχουν αλλά δεν ταυτίζονται.

 

[Ιωάννα]

Να θυμίσω πως και του Σεφέρη τα Ημερολόγια καταστρώματος είναι της μορφής ημερολογιακού μυθιστορήματος..Επίσης ένα άλλο που μου΄ρχεται είναι το ημερολόγιο της Ζλάτα που είχα διαβάσει μικρή και με είχε συναρπάσει.Άλλο που θυμαμαι, είναι της Πολυδούρη απ τα Άπαντα που παραθέτει μέσα το ημερολόγιό της ποιήτριας.

Το ημερολόγιο λοιπόν:
α) Αναφέρεται όχι μόνο σε προσωπικά γεγονότα αλλά,συχνά και σε γενικότερα προβλήματα της εποχής.
β) Κύρια γνωρίσματα:ο προσωπικός-εξομολογητικός του χαρακτήρας, η κάλυψη γεγονότων σημαντικών και καθημερινών.Η ελλειπτική και
συναισθηματική, συχνά, γραφή του.
γ) Ο συγγραφέας απευθύνεται κυρίως στον εαυτό του ή σε μελλοντικούς αναγνώστες.
δ) Σκοπός του είναι να διατηρηθούν στη μνήμη των ανθρώπων σημαντικά γεγονότα.
ε) Το ύφος:ανάλογα με το δέκτη και το σκοπό κυμαίνεται ανάμεσα στο οικείο και στο πιο επισημο και επιμελημένο.
στ) Ο αναγνώστης γνωρίζει από ένα πιο αυθεντικό κείμενο κάποια γεγονότα που παρουσιάζονται, μάλιστα, με μια ορισμένη οπτική γωνία.
η) Διαφέρει από την αυτοβιογραφία στην οποία ο συγγραφέας παρουσιάζει τη ζωή του σε συνεχή αφήγηση, με ειρμό, χωρίς κενά.

 

[Χρυσηίδα]

Να θυμίσω πως και του Σεφέρη τα Ημερολόγια καταστρώματος είναι της μορφής ημερολογιακού μυθιστορήματος..

Αυτό ποιος το λέει;

Ελπίζω όχι κάποιος φιλόλογος. Ημερολόγιο Καταστρώματος Α' και Ημερολόγιο Καταστρώματος Β' είναι δύο ποιητικές συλλογές του Σεφέρη, που μοιάζουν με τις υπόλοιπες ποιητικές του συλλογές και σε τίποτα δε μοιάζουν με ημερολογιακό μυθιστόρημα.

Αυτό που μας άφησε ο Σεφέρης είναι το πραγματικό του ημερολόγιο που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ίκαρος, με τον τίτλο Μέρες. Είναι πολύτομο έργο και αρχίζει από το Μέρες Α΄για να φτάσει νομίζω στο Ζ'.

 

[Ιωάννα]

ωχ ναι σόρρυ μπερδεύτηκα αυτό ήθελα να γράψω αλλά μπερδεύτηκα με τόσα ημερολόγια:S