Λέξεις και φράσεις που συγχέονται ως προς την σημασία τους.

[Ρεγινόρα]

Πολλές φορές μας τυχαίνει στον προφορικό ή γραπτό λόγο, κάποιες ομάδες λέξεων ή φράσεων, να μην μας είναι τελείως ξεκάθαρες στο μυαλό ως προς την έννοιά τους. Θα δώσω εδώ μερικά παραδείγματα:

-ανακάλυψη: το χρησιμοποιούμε για κάτι που προϋπήρχε, αλλά δεν ήταν γνωστό.
-εφεύρεση: ενός πράγματος που πριν δεν υπήρχε.

-άρδευση: είναι το οργανωμένο και συστηματικό πότισμα των καλλιεργειών.
-ύδρευση: ο εφοδιασμός πόλεων, χωριών ή περιοχών γενικά, με νερό.

-επήρεια: επίδραση (συνήθως το χρησιμοποιούμε για ουσίες, φάρμακα, κτλ)
-επιρροή: επηρεασμός, επιβολή

-επιδότηση: η παροχή χρηματικών μέσων από το κράτος σε φορείς ή ιδιώτες για την ανάπτυξη κάποιας δραστηριότητας.
-επιχορήγηση: χρηματικό ποσό που καταβάλλεται από τον δημόσιο προϋπολογισμό σε ιδρύματα και κοινωφελείς οργανισμούς για την ενίσχυση των έργων τους.

-περίπτωση: περιστατικό
-περίσταση: κατάσταση

-πλεονέκτημα: το χρησιμοποιούμε κυρίως για πράγματα.
-προτέρημα: χρησιμοποιείται για πρόσωπα.

-αδιάβατος: αυτός πουείναι δύσκολο ή αδύνατον να τον διαβείς, να τον διασχίσεις.
-απροσπέλαστος: αυτός που είναι δύσκολο να τον πλησιάσεις, να τον προσεγγίσεις.

-αείμνηστος: (αναφέρεται σε νεκρό) ο αξέχαστος για κάτι καλό
-(ο) αλήστου μνήμης: ο αξέχαστος για κάτι κακό. χρησιμοποιείται κυρίως ειρωνικά.

-περιβόητος/διαβόητος: (για πρόσωπα) αυτός που έχει κακή φήμη.
-διάσημος: (για πρόσωπα) αυτός με καλή φήμη.
-περίφημος: (για πρόσωπα και πράγματα) αυτός με καλη φήμη, αλλά μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ειρωνικά στα πρόσωπα.

-ο πρώην: ο παλαιότερος. αναφέρεται γενικά στο παρελθόν.
-ο τέως: ο ακριβώς προηγούμενος, αυτός που έχει αντικατασταθεί πρόσφατα από κάποιον άλλον.

-αποκαλώ: (για πρόσωπα) χαρακτηρίζω, προσαγορεύω.
-ονομάζω: (για πρόσωπα και πράγματα) δίνω όνομα.

-επαινώ: (λεκτικά) επιδοκιμάζω, εγκωμιάζω.
-επιβραβεύω: (έμπρακτα) ανταμείβω.

-συνθλίβω: συμπιέζω κάτι δυνατά, μέχρι να πολτοποιηθεί.
-συντρίβω: κάνω κάτι κομμάτια, θρυμματίζω.

-αργά: αντίθετο του γρήγορα.
-σιγά: αντίθετο του δυνατά.

Νομίζω ότι υπάρχουν αρκετά ακόμη. ))

Σας έχει μπερδέψει ποτέ κάποιο από τα παραπάνω;

(από το βιβλίο: "Το λέμε σωστά; Το γράφουμε σωστά;" των Ίνα Αναγνωστοπούλου και Λίας Μπουσούνη- Γκέσουρα)

 

[Αντέρωτας]

Πολυ ενδιαφερον καμια φορα μου κανει εντυπωση η χρηση της λεξης "ανακαλυπτω" και "εφ-ευρίσκω" ή απλά "βρίσκω" γιατι κάτι που φαινομενικα δεν υπήρχε πριν. Εντυπωση μου ειναι οτι αντανακλά μια συγκεκριμενη ιδεα, οτι τα αρχετυπα ειναι αιώνια και απλα περιμενουν εμας για να τα βρουμε καποτε, κατι το οποιο φαινεται απο το γεγονος οτι καποιες εφευρεσεις ειναι κοινες μεταξυ πολιτισμων ή ατομων που δεν εχουν επαφη.

Επισης το "σαν" και το "ως" ειναι κατι που μαλλον το μπερδευουν πολλοι

Εμενα παντως με μπερδευουν οι εκφρασεις "απευθυνθω", "αποφανθώ" και "αποταθώ".

Σε καποιο σημειο μπερδευα το "κατοχύρωσα" με το "καταχώρησα"

Και στα αγγλικα καποτε το "invisible" και "invincible" σε σημειο που πιστευα οτι στη γλωσσικη συνείδηση των Αγγλων ο "αορατος" ειναι καποιος που δεν μπορεις να δεις και να αγγιξεις, οποτε ειναι αυτοματα και "ατρωτος".

 

[Φαροφύλακας]

Επισης το "σαν" και το "ως" ειναι κατι που μαλλον το μπερδευουν πολλοι

Νομίζω πως η Ρεγινόρα μιλά για σημασίες κι όχι για γραμματική χρήση. Πάντως, υπάρχει σημαντικός αντίλογος για το δίδυμο ως-σαν, τον οποίο συμμερίζομαι, που λέει πως η γραμματική διάκριση που γίνεται από ορισμένους δεν απαντά στην χρήση και άρα είναι φανταστική. Η όποια σχετική συζήτηση ας γίνει στο σχετικό νήμα.

 

[Πεταλούδα]

Παλαιότερα έκανα συνειρμούς από πράγματα που μου ήταν γνωστά, για να μπορέσω να ξεχωρίσω έννοιες που με μπέρδευαν. Αυτό μου το θύμισε το πρώτο ζευγάρι λέξεων στην ανάρτηση, το ανακάλυψη - εφεύρεση, που έλεγα ότι η Αμερική ανακαλύφθηκε, υπήρχε δηλαδή, άρα εδώ ταιριάζει η εφεύρεση.
Δεν μου έρχονται τώρα άλλες λέξεις που πιθανόν τις συνέχεα *, αλλά μου άρεσε που διάβασα τις παραπάνω, με τους ορισμούς τους. Έμαθα και κάτι που δεν ήξερα, τον αλήστου μνήμης.



(* τώρα μόλις ανακάλυψα ότι έχω μια αδυναμία στην κλίση κάποιων ρημάτων. Έψαξα να βρω πιο είναι το σωστό, γιατί το πρώτο που μου ερχόταν να γράψω ήταν σύγχεα, από το συγχέω. Να είναι καλά ο ορθογραφικός έλεγχος, που μου το κοκκίνησε )

 

[Φένια]

Πολύ ενδιαφέρον θέμα! Ο μέσος χρήστης της ελληνικής γλώσσας μπερδεύει συνήθως λέξεις που έχουν ομοειδή, αλλά όχι ταυτόσημη, σημασία. Δύο λέξεις που μου έρχονται στο μυαλό είναι η πρόγνωση (η οποία βασίζεται σε τεκμηριωμένα επιστημονικά στοιχεία) και η πρόβλεψη (η οποία στηρίζεται περισσότερο σε εικασία ή διαίσθηση). Ητοι, πρόγνωση καιρού αλλά πρόβλεψη εξελίξεων.

 

[Φαροφύλακας]

Αυτό μου το θύμισε το πρώτο ζευγάρι λέξεων στην ανάρτηση, το ανακάλυψη - εφεύρεση, που έλεγα ότι η Αμερική ανακαλύφθηκε, υπήρχε δηλαδή, άρα εδώ ταιριάζει η εφεύρεση.

Η Αμερική εφευρέθηκε;!! τί λες, Πεταλούδα;!

 

[Ρεγινόρα]

Χαίρομαι πολύ που σας άρεσε το θέμα.

Σε καποιο σημειο μπερδευα το "κατοχύρωσα" με το "καταχώρησα"

Αγαπητέ μου Αντέρωτα, αυτό υπόκειται στην περίπτωση των παρώνυμων, δηλαδή λέξεων που έχουν παρόμοια ηχητική αξία, αλλά διαφορετική σημασία. Νομίζω πως τους αξίζει διαφορετικό νήμα, και θα το κάνω σύντομα.
Πολλά μπορούμε να πούμε επίσης και για τα ομόηχα, τα οποία μπερδεύουμε συχνά την ορθογραφία τους, για τα ομόριζα με διαφορετική σημασία, κτλ.. Γενικώς, όρεξη να εχουμε να γράφουμε (και να μαθαίνουμε)!

Η Αμερική εφευρέθηκε;!! τί λες, Πεταλούδα;!

Μάλλον μπερδεύτηκε η Πεταλουδίτσα μας!



Ας παραθέσω μερικές ακόμη που μου ήρθαν στο μυαλό...

-διώρυγα: τεχνητή θαλάσσια δίοδος που συνδέει δύο θάλασσες.
-ισθμός: στενό τμήμα ξηράς που χωρίζει δύο θάλασσες.
-πορθμός: στενή λωρίδα θάλασσας που χωρίζει δύο στεριές.

-παλίρροια: φυσικό φαινόμενο με δύο φάσεις- την πλημμυρίδα και την άμπωτη.
-πλημμυρίδα: η φάση της παλίρροιας κατά την οποία η στάθμη της θάλασσας ανεβαίνει.

-ρητό: σύντομη φράση που εκφράζει μια γενική αλήθεια και έχει λεχθεί από γνωστό ή άγνωστο πρόσωπο ή απο τον λαό.
-απόφθεγμα/ρήση: έχει λεχθεί αό γνωστό πρόσωπο και έχει συνήθως διδακτικό ή ηθικό χαρακτήρα.
-γνωμικό/παροιμιώδης φράση: μπορεί να έχει ειπωθεί από γνωστό πρόσωπο, αλλά έχει ευρύτερη λαϊκή αποδοχή, και συνήθως διδακτικό επίσης χαρακτήρα.

-ευπαρουσίαστος: εμφανίσιμος.
-ευπρόσωπος: αξιοπρεπής, ευπρεπής.

-αιτιολογώ: τεκμηριώνω, εξηγώ
-δικαιολογώ: υπερασπίζομαι κάποιο πρόσωπο ή ενέργεια.

 

[Αμοντιλιάδο]

Δηλαδή όταν λέμε "για έλα σιγά σιγά" είναι λάθος;

 

[Ρεγινόρα]

Δηλαδή όταν λέμε "για έλα σιγά σιγά" είναι λάθος;

Όχι Μόντι, δεν είναι λάθος. Το σιγά είναι και αντίθετο του γοργά σύμφωνα με το λεξικό.

 

[Αμοντιλιάδο]

Όχι Μόντι, δεν είναι λάθος. Το σιγά είναι και αντίθετο του γοργά σύμφωνα με το λεξικό.

Άρα αυτό που έγραψες:

-αργά: αντίθετο του γρήγορα.
-σιγά: αντίθετο του δυνατά.

τι αντίκρυσμα έχει;

 

[Γλωσσολάγνος]

Δηλαδή όταν λέμε "για έλα σιγά σιγά" είναι λάθος;

Σαφώς και δεν είναι λάθος. Είναι φανερό βέβαια ότι προέρχεται από την ταύτιση «σιγά = αργά / προσεκτικά», που συχνά γίνεται στην καθομιλουμένη. Εξού και οι εκφράσεις «σιγά τ' αβγά» ή «σιγά τον πολυέλαιο», που κάποτε ήταν προσταγές με την έννοια «πρόσεχε τ' αβγά / τον πολυέλαιο». Έτσι όμως που τις προφέρουμε σήμερα (χωρίς κόμμα μετά το «σιγά») έχει χαθεί η αίσθηση της προσταγής.

Έντιτ: Ρεγ και Αμον, έγραφα ταυτόχρονα με σάς και δεν είδα τον νέο διάλογό σας. Σίγουρα η διαφοροποίηση έχει αντίκρισμα όταν πρέπει να υπάρξει καί πρακτική διαφοροποίηση. Στη μουσική π.χ. είναι σημαντικότατη η διάκριση, και τη μαθαίνω από νωρίς στους μαθητές μου, ώστε να ξέρουν καλά τί εννοώ όταν θέλω να παίξουν κάτι σιγά ή αργά.

 

[Χρυσηίδα]

Ρεγινόρα, μερικά είναι πολύ χρήσιμα, πχ ο ισθμός και η διώρυγα, που αν δεν σκεφτώ δέκα λεπτά πρώτα, αποκλείεται να βρω ποιο είναι το σωστό

Μερικά όμως ζεύγη που μας αναφέρεις δεν είναι πια τόσο άσπρο - μαύρο. Για παράδειγμα, για μένα είναι εξίσου σωστές και οι δύο παρακάτω προτάσεις:

α. Μπορείς να μου αιτιολογήσεις την άποψή σου;
β. Μπορείς να μου δικαιολογήσεις την άποψή σου;

Και με τα τέως / πρώην έχω την αίσθηση ότι τείνουμε να τα χρησιμοποιούμε κάπως αδιακρίτως χωρίς απαραίτητα αυτό να είναι λάθος.

 

[Ρεγινόρα]

Μα φυσικά, το νήμα δεν έχει σαν σκοπό την κατάδειξη σωστού και λάθους, ούτε τον παραδειγματισμό. Εξάλλου, όπως λέμε στη γλωσσολογία, ό,τι λέγεται από μεγάλη μερίδα ομιλητών και έχει με τον τρόπο του καθιερωθεί, είναι και σωστό. Τα όρια είναι δυσδιάκριτα πολλές φορές και εγώ έχω την τάση να χρησιμοποιώ και τις δύο λέξεις, σε πολλές περιπτώσεις, εξίσου. Απλά, τα λεξικά τις περισσότερες τις διαφοροποιούν, πράγμα που δεν έχει πάντα αντίκρυσμα και στην φυσική, καθημερινή ομιλία.

(εξάλλου αυτός ήταν και ο λόγος που άνοιξα το νήμα, επειδή μπερδεύομαι το ίδιο με σας! ειδικά το αδιάβατος/απροσπέλαστος νόμιζα ότι είναι συνώνυμα μέχρι το πρωί! )

 

[Πεταλούδα]

Η Αμερική εφευρέθηκε;!! τί λες, Πεταλούδα;!

Καλέ, η Αμερική δεν εφευρέθηκε από τον Έντισον; :χαχαχα:

Μικρή είχα αυτόν τον προβληματισμό, πλέον μου είναι γνωστό και έγραψα ότι ανακαλύφθηκε, πως γίνεται να συμπεράνω από αυτό, ότι έχει εφευρεθεί; Απλά στο "..άρα εδώ ταιριάζει η εφεύρεση", δεν συμπλήρωσα "σε αυτό που με απασχολούσε", και έγινε το μπέρδεμα.

 

[Ρεγινόρα]

Ομόρριζα με διαφορετικές σημασίες (σημασιολογικού μπερδέματος συνέχεια)!

Για να δούμε και ορισμένα ομόρριζα που συχνά τα μπερδεύουμε σημασιολογικά.

-αίσθημα: η αντίδραση που προέρχεται από ένα εσωτερικό ή εξωτερικό ερέθισμα (το αίσθημα του πόνου, της δίψας, κτλ)
-συναίσθημα: αυτό που νιώθουμε, ένα προσωπικό βίωμα, ευχάριστο ή δυσάρεστο (χαρά, θυμός, λύπη, κτλ)

-αίτημα: επιθυμία ή αξίωση που υποβάλλεται προφορικά ή γραπτά στον αρμόδιο φορέα ή σε φυσικό πρόσωπο.
-αίτηση: η αίτηση είναι γραπτή

-αναγκαιότητα: κατάσταση επιβαλλόμενη από την ανάγκη
-ανάγκη: επιβεβλημένη υποχρέωση

-αντιπρόσωπος: άτομο εξουσιοδοτημένο να ενεργεί για λογαριασμό άλλου, ο πληρεξούσιος
-εκπρόσωπος: συνήθως, αυτός που αντιπροσωπεύει κάποιο λογοτεχνικό ή καλλιτεχνικό ρεύμα, κόμμα, σύλλογο, κτλ.

-αποδημία: μετανάστευση σε άλλη χώρα, μόνιμη εγκατάσταση.
-εκδημία: (συνήθως μτφ) αναχώρηση από τη ζωή, θάνατος
-παρεπιδημία: προσωρινή παραμονή σε άλλη χώρα.

-απόδοση: παραγόμενο έργο, κέρδος, απονομή
-επίδοση: προκοπή, πρόοδος

-ατύχημα: ζημιά, βλάβη, κακοτυχία (περισσότερο γενικό)
-δυστύχημα: πολύ σοβαρό ατύχημα με σημαντική, ακόμη και θανάσιμη, σωματική βλάβη

-γένεση: αρχή, δημιουργία, σχηματισμός, προέλευση
-γέννηση: η πράξη και το αποτέλεσμα του γεννώ, ο τοκετός

-διαμονή: αναφέρεται κυρίως σε μόνιμη εγκατάσταση
-παραμονή: αναφέρεται κυρίως σε προσωρινή εγκατάσταση.

-εκμάθηση: η τέλεια μάθηση, η τέλεια γνώση
-μάθηση: η απόκτηση γνώσεων

-εμπειρία: βίωμα
-πείρα: σύνολο εμπειριών

-ενδημία: συνεχής εμφάνιση συγκεκριμένης νόσου σε μια περιοχή
-επιδημία: προσωρινή εμφάνιση συγκεκριμένης νόσου σε μία περιοχή
-πανδημία: εξάπλωση μιας νόσου σε μεγάλο γεωγραφικό πλάτος

-ευθύνη: η υποχρέωση κάποιου να ανταποκριθεί σε ό,τι έχει αναλάβει
-υπευθυνότητα: η συναίσθηση της ευθύνης

-μέθοδος: ο τρόπος έρευνας εξέτασης και ανάλυσης ενός θέματος, κατά τον οποίο ακολουθούνται συγκεκριμένοι κανόνες.
-μεθοδολογία: το σύνολο των μεθόδων που χρησιμοποιεί μια επιστήμη και ο τρόπος με τον οποίο εφαρμόζονται.

-μειονότητα: το μικρότερο μέρος του συνόλου ενός πληθυσμού
-μειοψηφία: το μικρότερο μέρος του συνόλου σε μια ψηφοφορία

-πρόσκρουση: σύγκρουση κινούμενου σώαμτος με σταθερό
-σύγκρουση: βίαιο χτύπημα δύο κινούμενων σωμάτων

-χιλιετηρίδα: η χιλιοστή επέτειος, η συμπλήρωση 1000 ετών
-χιλιετία: χρονική περίοδος 1000 ετών.


Στην προσπάθειά μου να συγκεντρώσω αυτό το υλικό, συνηδειτοποίησα πόσο δυσδιάκριτα είναι τα όρια μεταξύ των λέξεων πολλές φορές και πόσο λεπτές σημασιακές αποχρώσεις μπορεί να έχουν οι λέξεις. Πολλά από τα παραπάνω τα μπέρδευα (και τα μπερδεύω)... Είναι πολλά ακόμη τα παραδείγματα και αν έχω ελεύθερο χρόνο, θα ασχοληθώ διεξοδικότερα στη συνέχεια.

Οι όποιες παρατηρήσεις- επισημάνσεις είναι πάντα ευπρόσδεκτες!

 

[Μαύρο τριαντάφυλλο]

μπερδευω τον τεως με τον πρωην

 

[Ασάρα]

Ελπίζω να είμαι στο σωστό νήμα.
Πρόσφατα σε ταξίδι στο εξωτερικό, σε ένα καθεδρικό ναό γεμάτο από τουρίστες, σαν εμένα, άκουσα ελληνικά.
Κάποιοι τουρίστες από την Ελλάδα, παρατήρησαν μια επιγραφή σε ένα τάφο στα ελληνικά. Ένας από τους Έλληνες, εξήγησε ότι η επιγραφή σήμαινε ότι είναι καλύτερο να πεθάνεις στην μάχη, παρά να πεθάνεις από γεράματα.
Η ακριβής φράση ήταν "ΤΟ ΓΑΡ ΓΕΡΑΣ ΕΣΤΙ ΘΑΝΟΝΤΩΝ"
Ποτέ δεν ήμουν καλή στα αρχαία, αλλά κάτι δεν μου πήγαινε καλά με αυτή την ερμηνεία.
Έψαξα λοιπόν και βρήκα ότι η φράση προέρχεται από την Ιλιάδα, και συγκεκριμένα από την ραψωδία Ψ και την ταφή του Πατρόκλου.
Η λέξη γέρας δεν ταυτίζεται με την λέξη γήρας.
Στα νέα ελληνικά μεταφράζεται ως έπαθλο, βραβείο, αριστείο.
Ο Πολυλάς το μεταφράζει ως προσφορά, στα αγγλικά το έχω βρει μεταφρασμένο ως προνόμιο ή τιμή.
Συνεπώς δεν έχει καμμία σχέση εννοιολογική ή ετυμολογική το γέρας με το γήρας.

 

[Κεχριμπάρι]

@Ασάρα στην Ιλιάδα που έχω η συγκεκριμένη φράση μεταφράζεται "γιατί αυτή είναι η τιμή των πεθαμένων"

Χωρίς να θέλω να γίνω αδιάκριτη, σε ποιο καθεδρικό το είδες αυτό; Αναζητώ το εξτραδάκι μου τώρα

 

[Βιστέρια]

ότι είναι καλύτερο να πεθάνεις στην μάχη, παρά να πεθάνεις από γεράματα.

Στην Ιλιάδα το αιώνιο κλέος προκύπτει απ΄τον θάνατο στο πεδίο της μάχης αλλά δεν έχει καμία σχέση στη συγκεριμένη περίπτωση.
Ο στίχος είναι "ὃ γάρ γέρας ἐστί θανόντων" , το υποκείμενο της πρότασης είναι δηλαδή η αναφορική αντωνυμία "ὃ" ( που ισοδυναμεί με δεικτική αλλά δε θα σε ζαλίσω με λεπτομέρειες) και το γέρας είναι κατηγορούμενο. Ο Αχιλλέας καλεί τους συντρόφους του να θρηνήσουν τον Πάτροκλο με τις άμαξες και τα άλογά τους γιατί αυτό είναι η "τιμή που αρμόζει στους νεκρούς" (πολύ ελεύθερα). Πρέπει να δεις τον στίχο μέσα στο κείμενο για να βγάλει νόημα.

 

[Ασάρα]

@Κεχριμπάρι
Σε ευχαριστώ για την απάντηση σου!
Ο ναός ήταν ο καθεδρικός του Αγίου Ιωάννη στην Βαλέττα, Μάλτα. Η επιγραφή είναι αυτή

@Βιστέρια
Ζάλισε με!
Εντωμεταξύ παρατήρησα το εξής:
Στην επιγραφή λέει "το", στην ραψωδία Ψ λέει "ο".
Άρα μάλλον εγώ έκανα λάθος.
Η φράση με το "το" εντοπίζεται στην ραψωδία Π.