Νικολό Μακιαβέλι (Niccolo Machiavelli) : "Ο Ηγεμόνας" (Il Principe)

[Μελουζίνα]

Τίτλος: Ο Ηγεμόνας
Πρωτότυπος τίτλος: Il principe
Συγγραφέας: Νικολό Μακιαβέλι (Niccolo Machiavelli)
Μετάφραση: Ζώζη Ζωγραφίδου - Καραχάλιου
Επιμελητής: Γιώργος Ζωγραφίδης
Εκδότης: Ελευθεροτυπία
Έτος Έκδοσης: 2010
Έτος πρώτης έκδοσης: 1513 (Ιταλικά)
[ISBN : 978-960-9487-06-1

• Αγορά από GreekBooks.gr (εκδ. Εκάτη)
• Αγορά από GreekBooks.gr (εκδ. Καζαντζάκη)
• Αγορά από GreekBooks.gr (εκδ. Δαμιανός)
• Αγορά από GreekBooks.gr (εκδ. Μίνωας)

“Ο Ηγεμόνας” (Il Principe) είναι μια πολιτική πραγματεία του Φλωρεντινού αξιωματούχου και πολιτικού φιλοσόφου Νικολό Μακιαβέλι (1469 – 1527). Ο αρχικός τίτλος του ήταν “De Principatibus” (Περί Ηγεμονιών). Γράφτηκε το 1513 αλλά δεν δημοσιεύτηκε ως το 1532, πέντε χρόνια μετά το θάνατό του. Ο Μακιαβέλι αρχικά σχεδίαζε να αφιερώσει το βιβλίο στον Ιουλιανό (δούκα του Νεμούρ), αλλά αυτός πέθανε το 1516, οπότε και το αφιέρωσε στον Λαυρέντιο των Μεδίκων.
Ο «Ηγεμόνας» επηρέασε την πολιτική σκέψη πολλών προσωπικοτήτων και άσκησε σημαντική επίδραση στις εκάστοτε πολιτικές εξελίξεις. Επίσης, συμπεριλήφθηκε στον Κατάλογο των Απαγορευμένων Βιβλίων της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.

Ας μου επιτραπεί να παρουσιάσω και ορισμένες επιπλέον ιστορικές πληροφορίες, άρρηκτα συνδεδεμένες με το έργο, προκειμένου να καταλάβουν κι άλλοι υπό ποιες συνθήκες γράφτηκε η πολιτική αυτή πραγματεία :

Την εποχή εκείνη, η Ιταλία ήταν διαιρεμένη σε ανταγωνιζόμενες πόλεις – κράτη, μεταξύ των οποίων και η Ρώμη υπό τον Πάπα (το γνωστό «Παπικό Κράτος») και αντιμετώπιζε τις ασταμάτητες επεμβάσεις των ισχυρών της Ευρώπης. Ο Μακιαβέλι με το έργο του αυτό ήθελε να παρουσιάσει έναν ηγεμόνα στον ιταλικό λαό, τόσο ικανό, αλλά σκληρό και αμείλικτο που να κρατάει γερά τα ηνία της διακυβέρνησης, προκειμένου να ενοποιήσει την Ιταλία και να την καθιερώσει ως ενιαίο κράτος. Ο ίδιος ο Μακιαβέλι, αναλαμβάνοντας σημαντικές διπλωματικές αποστολές, συναντήθηκε με ισχυρές πολιτικές προσωπικότητες της εποχής του, ανάμεσά τους ο Πάπας Αλέξανδρος ΣΤ’ και ο βασιλιάς της Γαλλίας. Επηρεάστηκε σημαντικά από την προσωπικότητα του Καίσαρα Βοργία, γιό του Πάπα και έναν εκ των ηγετών της παπικής πολιτείας. Ο Μακιαβέλι πίστευε ότι με έναν κυβερνήτη σαν τον Καίσαρα Βοργία οι συμπατριώτες του θα μπορούσαν να ενώσουν την Ιταλία (κάτι που αποτελούσε και όνειρο ζωής γι’ αυτόν).
Ο Καίσαρας Βοργίας πέθανε νέος, αλλά ο Μακιαβέλι χρησιμοποιεί την προσωπικότητά του Καίσαρα ως πρότυπο ηγεμόνος, προκειμένου να συμβουλέψει τον νέο ηγέτη της Φλωρεντίας σχετικά με την διοίκηση του κράτους. Παραθέτει κι άλλα παραδείγματα, όπως αυτά των : Μέγα Αλέξανδρου, Ιούλιου Καίσαρα, Αννίβα, Περτίναξ, Φραγκίσκου Σφόρτσα κ.α.. Σκοπός είναι, μέσω της μελέτης της Ιστορίας, να μάθει ο ηγεμόνας ποιες πράξεις των διάσημων ανδρών να μιμείται και ποιες να αποφεύγει, προκειμένου να πετύχει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Παραθέτω μάλιστα την φράση που λέει χαρακτηριστικά και ο ίδιος : «[…] ο ηγεμόνας πρέπει να διαβάζει την ιστορία και σ’ αυτήν να μελετά τις πράξεις των εξαίρετων ανδρών […].» (“Ο Ηγεμών”, Κεφάλαιο XIV.)

Το έργο χωρίζεται σε 26 κεφάλαια και πραγματεύεται θέματα, όπως :

- Ποια είναι τα είδη των ηγεμονιών και με ποιους τρόπους κατακτώνται.
- Περί γενναιοδωρίας και φειδούς, καθώς και περί σκληρότητος και ευσπλαχνίας.
- Περί εκείνων οι οποίοι ανέβηκαν στην ηγεμονία με εγκλήματα.
- Ποια είναι τα είδη των στρατευμάτων.
- Με ποιόν τρόπο πρέπει οι ηγεμόνες να τηρούν τις υποσχέσεις τους.
- Τι αρμόζει σ’ έναν ηγεμόνα ώστε να χαίρει εκτιμήσεως.
- Με ποιόν τρόπο πρέπει να αποφεύγονται οι κόλακες.
- Πόση είναι η δύναμη της τύχης στα ανθρώπινα και με ποιόν τρόπο μπορεί κανείς να της αντιταχθεί.

Πάντως, ένα από τα στοιχεία που κεντρίζει το ενδιαφέρον από την μελέτη της συγκεκριμένης πραγματείας είναι ότι το γεγονός ότι ο σωστός ηγεμόνας, κατά τον συγγραφέα, πρέπει να προσαρμόζεται πολύ γρήγορα στις μεταβολές και να διαπραγματεύεται το «φαίνεσθαι» με το «είναι».


Προσωπικά, πιστεύω ότι είναι μια εξαίρετη πραγματεία στο σύνολό της, με πλήθος αποφθεγμάτων, καθώς και ιστορικών στοιχείων τα οποία είναι άκρως ενδιαφέροντα, ειδικά για όποιον είναι λάτρης της ιστορίας. Η μελέτη του παρελθόντος έχει ιδιαίτερη αξία για τον Μακιαβέλι και γι’ αυτόν τον λόγο παραθέτει πολλά ιστορικά παραδείγματα. Επιπροσθέτως, ο Μακιαβέλι εναντιώνεται στην σύνδεση πολιτικής και θρησκείας και απορρίπτει την παθητική αποδοχή των πραγμάτων.
Ας μου επιτραπεί να αναφέρω ότι λογικό είναι το βιβλίο αυτό ως πολιτική πραγματεία να προκαλέσει αντιφατικά συναισθήματα στον εκάστοτε αναγνώστη (σε μερικούς ίσως και έντονη δυσαρέσκεια), ειδικά όσον αφορά ορισμένα σημεία. Αυτό βέβαια δεν είναι και απόλυτο κι εξαρτάται από την κρίση του καθενός.

Η συγκεκριμένη έκδοση περιέχει Ανθολόγιο κειμένων για τον Ηγεμόνα, σημειώσεις και πίνακες ιστορικών προσώπων. Το βιβλίο είχε εκδοθεί υπό αυτήν την μορφή παλαιότερα από τις Εκδόσεις Βάνιας το 1990 και επανεκδόθηκε από την Ελευθεροτυπία το 2010.


Καλή ανάγνωση σε όσους τολμήσουν να ακολουθήσουν το παράδειγμά μου (να διαβάσουν Μακιαβέλι καλοκαιριάτικα, εννοώ! ).

 

[Βασίλης Γ]

Όλος τυχαίως το διάβασα και εγώ καλοκαιριάτικα όπως και η μελουζίνα.Προτίμησα να το αγοράσω γιατί είμαι κατά της ψηφιακής ανάγνωσης βιβλίων.
Με κάλυψε πλήρως η μελουζίνα σε αυτά που έγραψε),απλά να προσθέσω ότι το βιβλίο δείχνει να έχει υπάρξει εφαρμοσμένο εγχειρίδιο πολιτικής σε παγκόσμιο επίπεδο και σίγουρα ο αναγνώστης θα βρει ομοιότητες και στην Ελλάδα του σήμερα!Ο Μακιαβέλι έχει σκεφτεί,μελετήσει,αναλύσει,το τι χρειάζεται να κάνει η να μην κάνει ο εκάστοτε Ηγεμόνας για να παραμείνει στην εξουσία!
Σίγουρα το βιβλίο δεν είναι για όλους και μπορεί να προκαλέσει σε κάποια σημεία(σε εμένα δεν το έκανε) αλλά από την άλλη δεν είναι και τόσο "βαρύ" όσο έχει ακουστεί.Αν πέσει στα χέρια σας διαβάστε το ή ακολουθήστε το link που δίνει η Κικίτσα.
Όταν τελείωσα το διάβασμα είδα να πέφτει μια μεγάλη κουρτίνα από την πολιτική σκηνή!Μπορώ και βλέπω τα λάθη τους και όχι μόνο,ευκολότερα(πολιτικούς).
Θα είναι επίκαιρο για όσο έχουμε Ηγεμόνες.

 

[Κόρτο Μαλτέζε]

Εγώ το είχα διαβάσει πριν χρόνια από τις εκδόσεις Πατάκη. Αν στον αναγνώστη αρέσει λίγο η ιστορία θα το βρει πολύ καλό και ευκολοδιάβαστο. Προσωπικά δεν το είδα σαν ένα εγχειρίδιο του τι πρέπει να κάνει ο σωστός ηγεμόνας για να εξακολουθήσει να ηγεμονεύει αλλά του γιατί οι επιτυχημένοι ηγεμόνες του παρελθόντος πέτυχαν και γιατί οι αποτυχημένοι απέτυχαν, με προσδοκία τα παραδείγματα αυτά να χρησιμοποιηθούν από τους ηγεμόνες του καιρού του για την ανοποίηση της Ιταλίας (και να εκτιμηθεί προφανώς και η προσφορά του ώστε να αναλάβει και ο ίδιος ο Μακιαβέλι μια θέση στον κρατικό μηχανισμό, της Φλωρεντίας)

 

[Τέλειος Κύκλος]

Μου άρεσε πολύ το βιβλίο όπως και ο τρόπος που διαιρεί τα διάφορα είδη ηγεμονιών. Από το έργο ξεχώρισα το απόφθεγμα "Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι τους ανθρώπους πρέπει ή να τους καλοπιάνεις ή να τους εξουδετερώνεις΄ γιατί ενώ εκδικούνται για τις ελαφρές ζημιές, για τις σοβαρές δεν μπορούν".

 

[Χημικός]

Εγώ το αγόρασα, γνωρίζοντας το περιεχόμενο, αλλά πιστεύοντας ότι ήταν ειρωνικό. Μετά τα πρώτα κεφάλαια κατάλαβα ότι εννοούσε κάθε τι που έλεγε. ΄Το πιο τρομαχτικό πάντως ήταν ότι συμφωνούσα σε κάποια πράγματα μαζί του... Είχε πολλά ιστορικά σημειώματα, και αυτό με κούρασε κάποιος, αλλά πιστεύω ότι πρέπει να διαβαστεί από όλους, για να ανακαλύπτουμε τον τρόπο σκέψης και άλλων ανθρώπων.

 

[Φεγγαράδα]

Χημικέ μου, Διάβασε τώρα έναν άλλο "ΜΑΚΙΑΒΕΛΙ", από έναν άλλο χημικό - καθηγητή σε Γυμνάσιο- που προσπαθεί να εφαρμόσει ορισμένα κεφάλαια στους τρόπους διδασκαλίας. Είναι το "Ο Μακιαβέλι πάει σχολείο " Υποθήκες για μελλοντικούς και νυν δασκάλους. Εκδόσεις Ποταμός.

 

[Διας]

και ταυτοχρόνως να δείτε και το serial "The Borgias"!! Πολλά από τα τεχνάσματα που κάνουν εκεί στο βατικανό τα περιγράφει ο Νικόλας!

 

[Χημικός]

Χημικέ μου, Διάβασε τώρα έναν άλλο "ΜΑΚΙΑΒΕΛΙ", από έναν άλλο χημικό - καθηγητή σε Γυμνάσιο- που προσπαθεί να εφαρμόσει ορισμένα κεφάλαια στους τρόπους διδασκαλίας. Είναι το "Ο Μακιαβέλι πάει σχολείο " Υποθήκες για μελλοντικούς και νυν δασκάλους. Εκδόσεις Ποταμός.

Σίγουρα θα το ψάξω, αλλά δεν θα το διαβάσω σύντομα, τα βιβλία που μου χτυπάνε την πόρτα να διαβάσω έχουν φτιάξει μία στοίβα, ίσα το άγαλμα της Ελευθερίας...

 

[Φεγγαράδα]

Μα την αλήθεια δεν ξέρω ακόμα ποια είναι η καλλίτερη μέθοδος,να διαβάζεις τα βιβλία ή να τα αφήνεις να στοιβάζονται. Εχω δοκιμάσει μόνο την πρώτη...και σαν εγωίστρια που είμαι,θεωρώ ότι αυτή είναι η ενδεδειγμένη!

 

[Μονόκερος]

Μόλις πρόσφατα διάβασα το συγκεκριμένο βιβλίο. Το βρήκα εξαιρετικό και για τις ανάγκες της λέσχης ξεχώρισα μερικά σπουδαία σημεία και μόλις βρω χρόνο θα σας τα παρουσιάσω.
Προσωπικά το κατατάσσω στα πιο καλά βιβλία και θεωρώ ότι η πλειοψηφία των αναφορών του Μακιαβέλλι βρίσκουν έδαφος και παραδείγματα ακόμα και στο σήμερα. Ξεχωρίζουν οι παραπομπές του στην αρχαία Ελλάδα και στον τρόπο εκπαίδευσης των νέων. Είναι χαρακτηριστική η περιγραφή του Κενταύρου Χείρωνα, που ως δάσκαλος ουσιαστικά αποτελούσε το πρότυπο της ανθρώπινης φύσης. Ο Μακιαβέλλι λέει πως ο ηγεμόνας πρέπει να είναι τόσο άνθρωπος, όσο και θεριό (κένταυρος, μισός άνθρωπος, μισός άλογο) και αντίστοιχα να πράττει ανάλογα με την περίπτωση.

 

[Λεξιθήρ]

ποια μετάφραση θεωρείτε καλύτερη; ποιος εκδοτικός οίκος;

 

[Μπιατριξ Κιντο]

Μας το ειχαν προτεινει περυσι στη σχολη, το αγορασα, ομως δεν μου φανηκε ενδιαφερον και δεν το ολοκληρωσα..