"Οι Εσκιμώοι έχουν 80 λέξεις για το χιόνι"

[Αντέρωτας]

Την παραπάνω φράση όλοι λίγο πολύ την έχουμε ακούσει, ως παράδειγμα του κατα πόσο ο πολιτισμός και το περιβάλλον μας επηρρεάζει τον τρόπο σκέψης και άρα και τη γλώσσα μας. Κατ' επέκταση μας καταδεικνύει πώς η γλώσσα μας αντικατοπτρίζει την αντίληψή μας. Έχουμε ακούσει κινδυνολόγους να προειδοποιούν οτι το λεξιλόγιό μας περιορίζεται με συνέπεια να οδηγούμαστε σε πιο χαζές γενιές.

Η παραπάνω φράση λοιπόν δεν ξέρω απο πού ξεκίνησε αλλά δεν είναι απολύτως ακριβής, πολλοί γλωσσολόγοι αμφισβητούν οτι αυτό ισχύει στη γλώσσα των Εσκιμώων (Ινουίτ). Είναι όμως αλήθεια οτι λίγο πολύ ισχύει για τη γλώσσα των Λαπώνων (Σάμι): δεν αποκλείεται στη μετάδοση της φράσης οι "Λάπωνες" να παρερμηνεύτηκαν και να αντικαταστάθηκαν με τους "Εσκιμώους" ως πιο αναγνωρίσιμο όνομα

Οι Λάπωνες λοιπόν έχουν ένα εκνευριστικά μεγάλο αριθμό λέξεων όχι μόνο για το χιόνι και τον πάγο, αλλά και για τους ταράνδους. Σε ένα πολιτισό που περιστρέφεται γύρω από την εκτροφή τους, ο κτηνοτρόφος πρέπει να αναγνωρίζει το είδος και την εμφάνιση αλλά και τη χρήση του κάθε ταράνδου. Υπάρχει λοιπόν μία λέξη για "έγκυος θηλυκός τάρανδος", μία λέξη για το "τάρανδος με πολλές διακλαδώσεις στα κέρατα", μια λέξη για το "νεαρός ευνουχισμένος τάρανδος", "γούνα ταράνδου", "γούνα νεκρού ταράνδου που έχει γδαρθεί", καθώς και για συγκεκριμένα σημεία της ανατομίας των κεράτων (βάση, διακλαδώσεις, άκρες, κρανίο) και πάει λέγοντας.

Spoiler

Εδώ σκέφτομαι οτι δεν έχουμε πάνω απο 5 λέξεις για το άλογο: άλογο, φοράδα, πουλάρι, επιβήτορας

Το ίδιο ισχύει για το χιόνι και τον πάγο: ένας σκληρός όγκος πάγου έχει διαφορετικό όνομα από την πχ κρούστα του πάγου σε μια επιφάνεια.

Τα παραπάνω τα βρήκα σε ένα pdf αρχείο στο οποίο μπορείτε να ρίξετε μια ματά αν ενδιαφερεστε (είναι στα Αγγλικά): http://www.arcticlanguages.com/papers/Magga_Reindeer_and_Snow.pdf

Όσο για την αρχή που σχετίζεται με το παραπάνω φαινόμενο, ονομάζεται "Γλωσσική Σχετικότητα" στη Βικιπαίδεια (το αγγλικό λήμμα είναι πιο περιεκτικό ως συνήθως)

 

[Λορένα]

Νομιζω πως οι Λαπωνες εχουν τις πολλες λεξεις για το χιονι και οχι οι Εσκιμωοι

Εμεις σαν λαος, καπου διαβασα (εδω στην λεσχη κιολας) οτι εχουμε πολλες λεξεις για την οικογενεια : μπατζανακης, συνυφαδα, ψυχοκορη, μιλαδερφός-η (παιδια με εναν κοινο γονιο), που αποδεικνυει την μεγαλη σημασια που εδιναν οι Ελληνες στην οικογενεια

 

[Ανδρομάχη]

Μου ήρθε η εξής σκέψη διαβάζοντας αυτή την ανάρτηση: μήπως αυτό συμβαίνει γιατί εμείς (και άλλοι λαοί) αντί να χρησιμοποιούμε διαφορετικές λέξεις για τις διάφορες όψεις και τα διάφορα μέρη του ίδιου πράγματος, προτιμούμε να χρησιμοποιούμε πολλά επίθετα; Π.χ. μπορεί να μην έχουμε τόσες πολλές λέξεις για την θάλασσα, αλλά την συνοδεύουμε με πολλά επίθετα. Μπλε, πράσινη, γαλάζια, βαθιά, τρικυμιώδης, ήρεμη, ρηχή, αφρισμένη κτλ. δεν ξέρω αν φτάνουμε στον αριθμό του χιονιού των Λαπώνων. Αλλά μου φαίνεται ότι πρόκειται περισσότερο για διαφορετική δομή παρά για φτωχότερο λεξιλόγιο. Εννοείται ότι αυτό είναι απλώς μια αίσθηση και δεν μιλώ επιστημονικώς.

(Την αρχική φράση την είχα δει σε ένα βιβλίο, νομίζω του Ρόμπινς, που έλεγε: οι Εσκιμώοι έχουν 80 λέξεις για το χιόνι, θα έπρεπε να έχουμε άλλες τόσες για την αγάπη. )

 

[Αντέρωτας]

Αυτό όμως που λες ισχύει για τις γλώσσες των Εσκιμώων που είναι πολυσυνθετικές, κολλώντας πολλές ρίζες για να παράγουν θεωρητικά άπειρο αριθμό λέξεων που είναι και έγκυρες. Και απο κεί μπορεί να έχει προέλθει και η εντύπωση οτι έχουν τόσες πολλές λέξεις για το χιόνι.

Θεωρητικά όποιος θέλει μπορεί να σχηματίσει άπειρο συνδυασμό λέξεων όπως "αυτή η παραλία έχει γαλαζο-ηρεμο-θάλασσα ενώ η πιο δίπλα έχει πρασινο-φουρτουνο-θάλασσα", αλλά στη γλώσσα μας αυτή η λειτουργία δεν θα ήταν έγκυρη εφόσον τα Ελληνικά δεν είναι πολυσυνθετική γλώσσα. Στις γλώσσες των Εσκιμώων όμως μια τέτοια πρόταση θα ήταν έγκυρη, ασχέτως με τον πολιτισμό τους και το πόσο εξοικειωμένοι είναι με τη θάλασσα.

Πάντως ούτε οι γλώσσες των Λαπώνων είναι πολυσυνθετικές. Δηλαδή μπορεί να έχουν σχηματίσει τόσες πολλές λέξεις για τους ταράνδους, αλλά αυτό δε σημαίνει οτι η γλώσσα τους προβλέπει τέτοιο σχηματισμό για οτιδήποτε, όπως των Εσκιμώων. Τί σημαίνει αυτό; Αν θες να πεις οτι η 3χρονη σκυλίτσα σου είναι έγκυος, δεν αφαιρείς τη ρίζα "τάρανδος" από τη λέξη "νεαρός θηλυκός έγκυος τάρανδος" και το αντικαθιστάς με το "σκύλος". Αυτή η λέξη δεν θα είναι έγκυρη

(αυτή την εντύπωση έχω από το pdf, δεν ξέρω κάτι άλλο για τα Λαπωνέζικα )

 

[Φαροφύλακας]

Ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες εξηγεί γιατί έχει τα Αγγλικά ως καλύτερη γλώσσα από τα Ισπανικά (που είναι η μητρική του). Το βάζω γιατί έχει να κάνει με τον λεξιλογικό πλούτο της γλώσσας κι είναι άποψη που συμμερίζομαι. Πάντα μου φαινόταν τα Αγγλικά μια λεξιλογικά ζάμπλουτη γλώσσα.

Σχετικά με το εισαγωγικό κείμενο του Αντέρωτα, να πω πως μου κάνει εντύπωση το ότι στα Τάι δεν γίνεται διαφοροποίηση ανάμεσα σε μανταρίνι και πορτοκάλι. Κατά κανόνα αναφέρονται με την ίδια λέξη (ส้ม - sôm) στα δύο αυτά φρούτα που στο δικό μας μυαλό είναι συγγενικά μεν, διαφορετικά δε, ενώ στο δικό τους μυαλό είναι προφανώς τα δυο αυτά, ένα φρούτο. Φαντάζομαι όπως εμείς π.χ. αναφερόμαστε με "αχλάδι" σε δύο αρκετά διαφορετικούς τύπου αχλαδιού.