Τίτλος: Εδουάρδος Β’ και Η σφαγή των Παρισίων
Πρωτότυπος τίτλος: Edward the Second – The massacre at Paris
Συγγραφέας: Χριστόφορος Μάρλοου (Christopher Marlowe)
Γλώσσα: Αγγλικά (της Ελισαβετιανής εποχής)
Μετάφραση-Εισαγωγή: Σεραφείμ Βελέντζας
Εκδόσεις: Άγρα
Έτος έκδοσης: 1995
Έτος πρώτης έκδοσης: Για το Εδουάρδος Β’: 1593, για το Η σφαγή των Παρισίων δεν υπάρχει έγκυρη χρονολόγηση της πρώτης έκδοσης
Διαστάσεις: 12 x 17,5 cm
Αριθμός σελίδων: 317
ISBN: 960-325-136-4
Για τον Μάρλοου (1564-1593) έχω αναφερθεί ξανά στο κείμενό μου για τον Εβραίο της Μάλτας. Ο Μάρλοου, συνομήλικος απ’ ότι φαίνεται, και γνωστός του Σαίξπηρ είναι ο δεύτερος (μετά τον Σαίξπηρ) σε σημασία δραματουργός του ελισαβετιανού θεάτρου. Στον τόμο που παρουσιάζω συμπεριλαμβάνονται τα 2 τελευταία πόα τα 7 συνολικά έργα που πρόλαβε να γράψει πριν την δολοφονία του σε ηλικία 29 ετών το 1593: Ο Εδουάρδος Β’ (που θεωρείται και το αριστούργημά του) και το «προβληματικό» Η σφαγή των Παρισίων.
Εδουάρδος Β'
Μετά την μεγάλη βρετανική νίκη επί της ισπανικής Αήττητης Αρμάδας το 1588, όπως ήταν φυσικό αναπτύχθηκε ενδιαφέρον ανάμεσα στους Άγγλους για να μάθουν και να κατανοήσουν την ιστορία και τις ρίζες τους, και το θέατρο, το οποίο έφτασε στο απόγειο της δημοτικότητάς του στα 20 χρόνια που ακολούθησαν την ναυτική αυτή νίκη, συχνά άντλησε θέματα από την μεσαιωνική και αναγεννησιακή βρετανική ιστορία, αλλά και (σπανιότερα) από τους αρχαίους και πρώιμους μεσαιωνικούς θρύλους. Φυσικά τα ποιο διάσημα έργα αυτής της κατηγορίας είναι οι δυο τετραλογίες του Σαίξπηρ (Ερρίκος Στ’ Α’ μέρος – Ερρίκος Στ’ Β’ μέρος – Ερρίκος Στ’ Γ’ μέρος – Ριχάρδος Γ’ και Ριχάρδος Β’ – Ερρίκος Δ’ Α’ μέρος – Ερρίκος Δ’ β’ μέρος – Ερρίκος Ε’), αλλά και ο Εδουάρδος ο Β’ (1592) του Μάρλοου μπορεί να σταθεί επάξια ανάμεσά τους. Παρόλο που κάποιος θα θεωρούσε λογικό τα ιστορικά δράματα αυτής της περιόδου να δώσουν βαρύτητα σε ηρωικούς μονάρχες που με τα κατορθώματά τους δόξασαν την Αγγλία, αντίθετα δίνεται βάρος σε άτυχους και ανίκανους μονάρχες που οδήγησαν τη χώρα τους σε ήττες και καταστροφές και ο Εδουάρδος Β’ είναι σε αυτό το κλήμα.
Ιστορικά ο Εδουάρδος ο Β’ βασίλεψε το 1307-1327, γιος και διάδοχος του Εδουάρδου Α’ απέτυχε να διατηρήσει τη δύναμη του πατέρα του και τελικά εκθρονίστηκε από τους ευγενείς του και δολοφονήθηκε στη φυλακή. Υπάρχει η άποψη ότι ο Σαίξπηρ είχε συμμετάσχει σαν ηθοποιός στο θεατρικό ανέβασμα του Εδουάρδου του Β’ και έτσι εξηγούνται οι αρκετές ομοιότητες του με τον σαιξπηρικό Ριχάρδο Β’ που φαίνεται να γράφτηκε μερικά χρόνια αργότερα. Το έργο δεν είναι απόλυτα πιστό στα ιστορικά γεγονότα.
Η σφαγή των Παρισίων
Η σφαγή των Παρισίων, γνωστή και ως Η τραγωδία του Γκιζ (1593) που φαίνεται να είναι το τελευταίο έργο του Μάρλοου, αναφέρεται σε ένα σχεδόν σύγχρονο του συγγραφέα γεγονός, την περιβόητη σφαγή της Νύχτας του Αγίου Βαρθολομαίου (1572) και τα γεγονότα που την ακολούθησαν ως την άνοδο στο γαλλικό θρόνο του Ερρίκου Δ (1589). Πιστό στο αντικαθολικό πνεύμα της εποχής αποτελεί ένα κατηγορώ ενάντια στους Γάλλους καθολικούς. Το πιο σύντομο από όλα τα έργα του Μάρλοου θεωρείται ότι αποτελεί από μνήμης γραπτή αποτύπωση του έργου από τους ηθοποιούς που συμμετείχαν ή διασκευή του και όχι ολόκληρο το κείμενο όπως το είχε γράψει ο Μάρλοου, το οποίο πλέον θεωρείται χαμένο.
Το κείμενο είναι πολύ ενδιαφέρον και στρωτό (ειδικά ο Εδουάρδος) και διαβάζεται εύκολα, ειδικά από κάποιον που του αρέσει ο Σαίξπηρ. Η έκδοση συνοδεύεται από δυο πολύ κατατοπιστικές εισαγωγές, γραμμένες από τον μεταφραστή των έργων Σεραφείμ Βελέντζα.
Πρωτότυπος τίτλος: Edward the Second – The massacre at Paris
Συγγραφέας: Χριστόφορος Μάρλοου (Christopher Marlowe)
Γλώσσα: Αγγλικά (της Ελισαβετιανής εποχής)
Μετάφραση-Εισαγωγή: Σεραφείμ Βελέντζας
Εκδόσεις: Άγρα
Έτος έκδοσης: 1995
Έτος πρώτης έκδοσης: Για το Εδουάρδος Β’: 1593, για το Η σφαγή των Παρισίων δεν υπάρχει έγκυρη χρονολόγηση της πρώτης έκδοσης
Διαστάσεις: 12 x 17,5 cm
Αριθμός σελίδων: 317
ISBN: 960-325-136-4
Για τον Μάρλοου (1564-1593) έχω αναφερθεί ξανά στο κείμενό μου για τον Εβραίο της Μάλτας. Ο Μάρλοου, συνομήλικος απ’ ότι φαίνεται, και γνωστός του Σαίξπηρ είναι ο δεύτερος (μετά τον Σαίξπηρ) σε σημασία δραματουργός του ελισαβετιανού θεάτρου. Στον τόμο που παρουσιάζω συμπεριλαμβάνονται τα 2 τελευταία πόα τα 7 συνολικά έργα που πρόλαβε να γράψει πριν την δολοφονία του σε ηλικία 29 ετών το 1593: Ο Εδουάρδος Β’ (που θεωρείται και το αριστούργημά του) και το «προβληματικό» Η σφαγή των Παρισίων.
Εδουάρδος Β'
Μετά την μεγάλη βρετανική νίκη επί της ισπανικής Αήττητης Αρμάδας το 1588, όπως ήταν φυσικό αναπτύχθηκε ενδιαφέρον ανάμεσα στους Άγγλους για να μάθουν και να κατανοήσουν την ιστορία και τις ρίζες τους, και το θέατρο, το οποίο έφτασε στο απόγειο της δημοτικότητάς του στα 20 χρόνια που ακολούθησαν την ναυτική αυτή νίκη, συχνά άντλησε θέματα από την μεσαιωνική και αναγεννησιακή βρετανική ιστορία, αλλά και (σπανιότερα) από τους αρχαίους και πρώιμους μεσαιωνικούς θρύλους. Φυσικά τα ποιο διάσημα έργα αυτής της κατηγορίας είναι οι δυο τετραλογίες του Σαίξπηρ (Ερρίκος Στ’ Α’ μέρος – Ερρίκος Στ’ Β’ μέρος – Ερρίκος Στ’ Γ’ μέρος – Ριχάρδος Γ’ και Ριχάρδος Β’ – Ερρίκος Δ’ Α’ μέρος – Ερρίκος Δ’ β’ μέρος – Ερρίκος Ε’), αλλά και ο Εδουάρδος ο Β’ (1592) του Μάρλοου μπορεί να σταθεί επάξια ανάμεσά τους. Παρόλο που κάποιος θα θεωρούσε λογικό τα ιστορικά δράματα αυτής της περιόδου να δώσουν βαρύτητα σε ηρωικούς μονάρχες που με τα κατορθώματά τους δόξασαν την Αγγλία, αντίθετα δίνεται βάρος σε άτυχους και ανίκανους μονάρχες που οδήγησαν τη χώρα τους σε ήττες και καταστροφές και ο Εδουάρδος Β’ είναι σε αυτό το κλήμα.
Ιστορικά ο Εδουάρδος ο Β’ βασίλεψε το 1307-1327, γιος και διάδοχος του Εδουάρδου Α’ απέτυχε να διατηρήσει τη δύναμη του πατέρα του και τελικά εκθρονίστηκε από τους ευγενείς του και δολοφονήθηκε στη φυλακή. Υπάρχει η άποψη ότι ο Σαίξπηρ είχε συμμετάσχει σαν ηθοποιός στο θεατρικό ανέβασμα του Εδουάρδου του Β’ και έτσι εξηγούνται οι αρκετές ομοιότητες του με τον σαιξπηρικό Ριχάρδο Β’ που φαίνεται να γράφτηκε μερικά χρόνια αργότερα. Το έργο δεν είναι απόλυτα πιστό στα ιστορικά γεγονότα.
Ξεκινά με το θάνατο του Εδουάρδου Α’ και την άνοδο στο θρόνο του Εδουάρδου Β’ που αμέσως ανακαλεί από την εξορία τον Γκάβεστον, τον εραστή του που ο πατέρας του είχε εξορίσει. Η παρουσία του Γκάβεστον που παρά την χαμηλή του θέση στην φεουδαρχική αριστοκρατία αναλαμβάνει υψηλές κρατικές θέσεις χάρη στη σχέση του με το βασιλιά, προκαλεί την αντίδραση των ευγενών και την απομάκρυνση του ενώ σπρώχνει την γαλλικής καταγωγής βασίλισσα Ισαβέλλα στα χέρια του αρχηγού των ευγενών Μόρτιμερ (Α’ πράξη).
Η κατάσταση στο εσωτερικό και το εξωτερικό της χώρας χειροτερεύει και ο βασικός υπεύθυνος θεωρείται ο Γκάβεστον. Οι ευγενείς στρέφονται πια ανοιχτά ενάντια στον Εδουάρδο Β’ και τον Γκάβεστον. Στο περιβάλλον του βασιλιά εμφανίζεται και ο νεαρός Σπένσερ. Οι προσπάθειες της Ισαβέλλας για συμφιλίωση με το βασιλιά πέφτουν στο κενό ενώ η ζωή του Γκάβεστον κινδυνεύει από την παράταξη του Μόρτιμερ (πράξη Β’).
Ο Γκάβεστον αιχμαλωτίζεται με προδοσία και δολοφονείται από τους οπαδούς του Μόρτιμερ, ενώ ο Γάλλος βασιλιάς κυριεύει τα Γαλλικά εδάφη που ήταν στην κατοχή της Αγγλίας. Ο Εδουάρδος αδιαφορεί για τις εξελίξεις στη Γαλλία αλλά επιτίθεται και νικά τους βαρόνους με τη βοήθεια των Σπένσερ (πράξη Γ’) Στη Γαλλία όπου έχουν καταφύγει συναντιούνται η βασίλισσα Ισαβέλλα και ο Μόρτιμερ και σχεδιάζουν την εκθρόνιση του βασιλιά και την αντικατάσταση του με τον πρίγκιπα Εδουάρδο (γιο της Ισαβέλλας και του βασιλιά Εδουάρδου). Οι δυνάμεις τους αποβιβάζονται στην Αγγλία και ο βασιλιάς ηττάται. Τελικά θα αιχμαλωτιστεί με προδοσία (Δ’ πράξη).
βασιλιάς αναγκάζεται να παραιτηθεί. Νέος βασιλιάς ορίζεται ο πρίγκιπας Εδουάρδος (Γ’) με κηδεμόνα τον Μόρτιμερ. Οι οπαδοί του Εδουάρδου Β’ εκτελούνται και ο ίδιος φυλακίζεται και δολοφονείται βάναυσα κατά διαταγή του Μόρτιμερ. Εξοργισμένος ο νεαρός Εδουάρδος Γ’ εκτελεί τον Μόρτιμερ και φυλακίζει τη μητέρα του (Ε’ πράξη).
Η κατάσταση στο εσωτερικό και το εξωτερικό της χώρας χειροτερεύει και ο βασικός υπεύθυνος θεωρείται ο Γκάβεστον. Οι ευγενείς στρέφονται πια ανοιχτά ενάντια στον Εδουάρδο Β’ και τον Γκάβεστον. Στο περιβάλλον του βασιλιά εμφανίζεται και ο νεαρός Σπένσερ. Οι προσπάθειες της Ισαβέλλας για συμφιλίωση με το βασιλιά πέφτουν στο κενό ενώ η ζωή του Γκάβεστον κινδυνεύει από την παράταξη του Μόρτιμερ (πράξη Β’).
Ο Γκάβεστον αιχμαλωτίζεται με προδοσία και δολοφονείται από τους οπαδούς του Μόρτιμερ, ενώ ο Γάλλος βασιλιάς κυριεύει τα Γαλλικά εδάφη που ήταν στην κατοχή της Αγγλίας. Ο Εδουάρδος αδιαφορεί για τις εξελίξεις στη Γαλλία αλλά επιτίθεται και νικά τους βαρόνους με τη βοήθεια των Σπένσερ (πράξη Γ’) Στη Γαλλία όπου έχουν καταφύγει συναντιούνται η βασίλισσα Ισαβέλλα και ο Μόρτιμερ και σχεδιάζουν την εκθρόνιση του βασιλιά και την αντικατάσταση του με τον πρίγκιπα Εδουάρδο (γιο της Ισαβέλλας και του βασιλιά Εδουάρδου). Οι δυνάμεις τους αποβιβάζονται στην Αγγλία και ο βασιλιάς ηττάται. Τελικά θα αιχμαλωτιστεί με προδοσία (Δ’ πράξη).
βασιλιάς αναγκάζεται να παραιτηθεί. Νέος βασιλιάς ορίζεται ο πρίγκιπας Εδουάρδος (Γ’) με κηδεμόνα τον Μόρτιμερ. Οι οπαδοί του Εδουάρδου Β’ εκτελούνται και ο ίδιος φυλακίζεται και δολοφονείται βάναυσα κατά διαταγή του Μόρτιμερ. Εξοργισμένος ο νεαρός Εδουάρδος Γ’ εκτελεί τον Μόρτιμερ και φυλακίζει τη μητέρα του (Ε’ πράξη).
Η σφαγή των Παρισίων
Η σφαγή των Παρισίων, γνωστή και ως Η τραγωδία του Γκιζ (1593) που φαίνεται να είναι το τελευταίο έργο του Μάρλοου, αναφέρεται σε ένα σχεδόν σύγχρονο του συγγραφέα γεγονός, την περιβόητη σφαγή της Νύχτας του Αγίου Βαρθολομαίου (1572) και τα γεγονότα που την ακολούθησαν ως την άνοδο στο γαλλικό θρόνο του Ερρίκου Δ (1589). Πιστό στο αντικαθολικό πνεύμα της εποχής αποτελεί ένα κατηγορώ ενάντια στους Γάλλους καθολικούς. Το πιο σύντομο από όλα τα έργα του Μάρλοου θεωρείται ότι αποτελεί από μνήμης γραπτή αποτύπωση του έργου από τους ηθοποιούς που συμμετείχαν ή διασκευή του και όχι ολόκληρο το κείμενο όπως το είχε γράψει ο Μάρλοου, το οποίο πλέον θεωρείται χαμένο.
Στο Παρίσι φτάνει ο προτεστάντης Ερρίκος της Ναβάρας και η συνοδεία του προκειμένου να παντρευτεί την αδερφή του Καρόλου Θ’ της Γαλλίας. Ο Γκιζ, εραστής της βασιλομήτορος Αικατερίνης, με τη σύμφωνη γνώμη της προετοιμάζει την εξόντωση των προτεσταντών που καταφθάνουν από όλη τη Γαλλία. Μόλις πέφτει η νύχτα οι άνδρες του Γκιζ βοηθούμενοι από τον Αντζού (αδερφό του βασιλιά Καρόλου) ξεκινάνε το έργο τους (Α’ πράξη).
Οι Πολωνοί ευγενείς εκλέγουν τον Αντζού για βασιλιά τους. Ο Γκιζ και η Αικατερίνη συνωμοτούν ενάντια στον βασιλιά Κάρολο που θέλει να τιμωρήσει τους σφαγείς των προτεσταντών (Β’ πράξη).
Ο Κάρολος πεθαίνει και νέος βασιλιάς γίνεται ο Αντζού σαν Ερρίκος Γ’, ενώ ο Ερρίκος της Ναβάρας αποσύρεται στη Ναβάρα και ο Γκιζ ετοιμάζεται για πόλεμο (Γ’ πράξη).
Η Ναβάρα νικά τον γαλλικό στρατό ενώ ο Γκιζ εξεγείρεται κατά του βασιλιά Ερρίκου (Δ’ πραξη).
Ο Γκιζ δολοφονείται κατά διαταγή του βασιλιά Ερρίκου που επιτίθεται ενάντια σε όλη την οικογένεια του Γκιζ και συγκρούεται με τη μητέρα του Αικατερίνη. Συμφιλιώνεται με τον Ερρίκο της Ναβάρας, όμως δολοφονείται από έναν μοναχό. Ο Ερρίκος της Ναβάρας νέος βασιλιάς της Γαλλίας σαν Ερρίκος Δ’ (Ε’ πράξη)
Οι Πολωνοί ευγενείς εκλέγουν τον Αντζού για βασιλιά τους. Ο Γκιζ και η Αικατερίνη συνωμοτούν ενάντια στον βασιλιά Κάρολο που θέλει να τιμωρήσει τους σφαγείς των προτεσταντών (Β’ πράξη).
Ο Κάρολος πεθαίνει και νέος βασιλιάς γίνεται ο Αντζού σαν Ερρίκος Γ’, ενώ ο Ερρίκος της Ναβάρας αποσύρεται στη Ναβάρα και ο Γκιζ ετοιμάζεται για πόλεμο (Γ’ πράξη).
Η Ναβάρα νικά τον γαλλικό στρατό ενώ ο Γκιζ εξεγείρεται κατά του βασιλιά Ερρίκου (Δ’ πραξη).
Ο Γκιζ δολοφονείται κατά διαταγή του βασιλιά Ερρίκου που επιτίθεται ενάντια σε όλη την οικογένεια του Γκιζ και συγκρούεται με τη μητέρα του Αικατερίνη. Συμφιλιώνεται με τον Ερρίκο της Ναβάρας, όμως δολοφονείται από έναν μοναχό. Ο Ερρίκος της Ναβάρας νέος βασιλιάς της Γαλλίας σαν Ερρίκος Δ’ (Ε’ πράξη)
Το κείμενο είναι πολύ ενδιαφέρον και στρωτό (ειδικά ο Εδουάρδος) και διαβάζεται εύκολα, ειδικά από κάποιον που του αρέσει ο Σαίξπηρ. Η έκδοση συνοδεύεται από δυο πολύ κατατοπιστικές εισαγωγές, γραμμένες από τον μεταφραστή των έργων Σεραφείμ Βελέντζα.