επιβατικός ή επιβατηγός;

[Φαροφύλακας]

Ο καθιερωμένος τύπος είναι επιβατικός όμως ενίοτε, και ειδικότερα στο δελτίο ειδήσεων, στην εφημερίδα ή και αλλού, συναντάμε τον τύπο επιβατηγός. Έτσι και πάλι, ακριβώς επειδή το επιβατηγός απαντά σε πιο τυπικό λόγο, μπορεί κανείς να υποθέσει πως ο τύπος αυτός είναι "ο πιο σωστός".

Οι δύο λέξεις, όμως, φαίνεται πως δεν είναι ακριβώς ταυτόσημες.

Κατά τον Μπαμπινιώτη, το επιβατικός αναφέρεται γενικά στους επιβάτες και χρησιμοποιείται για ό,τι έχει σχέση με επιβάτες (επιβατικό κοινό, επιβατική κίνηση, επιβατικό αυτοκίνητο) ενώ το επιβατηγός αναφέρεται ειδικότερα στην μεταφορά επιβατών και χρησιμοποιείται για μέσα μεταφοράς (επιβατηγό πλοίο, επιβατηγό αυτοκίνητο).

Ας δούμε και την ετυμολογία των λέξεων:
επιβάτης > επιβατικός
επιβάτης + άγω (οδηγώ) > επιβατηγός

Επίσης, ας σημειωθεί πως η λ. επιβατηγό βρίσκεται σε βολική αντιστοιχία, ως προς το -γό της κατάληξης, με επίθετα που επίσης χαρακτηρίζουν μέσα μεταφοράς όπως: φορτηγό κι οχηματαγωγό.

Κάπως τεχνικό το θέμα και ο κόσμος απλά λέει επιβατικό καί για τα μέσα μεταφοράς, λέξη η οποία είναι ούτως ή άλλως έγκυρη για όλες τις περιπτώσεις.

 

[Χρυσηίδα]

Ενδιαφέρουσα η επισήμανση του Μπαμπινιώτη, για ένα θέμα που με μπέρδευε. Το "επιβατηγός" μου ακουγόταν πολύ παράξενα και νομίζω ότι το έχω ακούσει μόνο για πλοία.

 

[Μαύρο τριαντάφυλλο]

επίσης το συναντας πολυ σε φορτηγα

 

[Αντέρωτας]

Αληθεια, το επιβατηγό πρεπει να ειναι επιθετο σωστα; Φανταζομαι και το φορτηγο ειναι αρχικα επιθετο προσδιοριζοντας ενα αλλο ουσιαστικο (φορτηγό όχημα, φορτηγό αυτοκινητο κλπ). Αν ομως εναι επιθετο, ποιο ειναι το θηλυκο γενος; Η φορτηγός; Η φορτηγή;

 

[Λευτέρορ]

Αληθεια, το επιβατηγό πρεπει να ειναι επιθετο σωστα; Φανταζομαι και το φορτηγο ειναι αρχικα επιθετο προσδιοριζοντας ενα αλλο ουσιαστικο (φορτηγό όχημα, φορτηγό αυτοκινητο κλπ). Αν ομως εναι επιθετο, ποιο ειναι το θηλυκο γενος; Η φορτηγός; Η φορτηγή;

Θα τολμήσω μια παρέμβαση σ'αυτό που ρώτησες, νομίζω ότι επειδή είναι σύνθετη λέξη το θηλυκό διατηρεί την κατάληξη. Ένα παράδειγμα θηλυκού με το δεύτερο συνθετικό -άγω είναι η θαλαμηγός (που υποθέτω όπως ανέφερες υπονοεί ένα ουσιαστικό). Επίσης στον Ακάθιστο Ύμνο περιλαμβάνεται η φράση "τή υπερμάχω Στρατηγώ" (δεν ξέρω να βάλω υπογεγραμμένη εδώ), του οποίου ή ονομαστική είναι "η υπέρμαχος Στρατηγός". Δεν ξέρω αν μετράει για κάτι αυτό.

Παρεμπιπτόντως ακόμα και το αυτοκίνητο κάποτε πρέπει να ήταν επίθετο



Πηγές:
[1] αυτοκίνητο

 

[Κλασικιστής]

Το ΛΚΝ θεωρεί το επιβατηγός τρικατάληκτο: http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/triantafyllides/search.html?lq="επιβατηγός+-ή+-ό"&dq=

Και ο Μπαμπινιώτης δικατάληκτο. Το ίδιο και το Χρηστικό Λεξικό της Ακαδημίας Αθηνών.

Το λεξικό Liddell-Scott-Jones αναφέρει το θηλυκό γένος: ἐπιβατηγὸς (sc. ναῦς), όπως επισημαίνει και το ΛΚΝ στην ετυμολογία της λέξης, χωρίς αναφορά σε άλλα γένη.

Όπως προκύπτει απ' όλα τα ανωτέρω, το ΛΚΝ δεν (πρέπει να) έχει δίκιο. Ένα "γκουγλάρισμα" στο θηλυκό επιβατηγή δεν έδωσε κανένα αποτέλεσμα.