Τίτλος: Γλώσσα μετ' εμποδίων - Συμβολή στη χαρτογράφηση του γλωσσικού νακροπεδίου
Συγγραφέας: Νίκος Σαραντάκος
Εκδόσεις: του Εικοστού Πρώτου
Έτος: 2007
ISBN: 978-960-8219-49-6
Το "Γλώσσα μετ' εμποδίων" τού Νίκου Σαραντάκου είναι ένα βιβλίο που εξετάζει ποικίλα επίκαιρα θέματα τής γλώσσας μας. Πρόκειται για κείμενα που πρωτοδημοσιεύτηκαν στον Παγκόσμιο Ιστό (και κυρίως στο ιστολόγιο τού συγγραφέα) ή σε περιοδικά, κι εδώ εκδίδονται μαζεμένα σε έναν τόμο, προσαρμοσμένα για την συγκεκριμένη έκδοση, και οργανωμένα σε πέντε ενότητες.
Το βιβλίο ξεκινά με Μύθους για την γλώσσα, ένα πολύ ενδιαφέρον θέμα και φαινόμενο, κατά την γνώμη μου. Πρόκειται για όλα αυτά που μας έρχονται μέσω ηλεταχυδρομείου, όπως πως "τα Ελληνικά με διαφορά μίας ψήφου δεν έγιναν επίσημη γλώσσα των ΗΠΑ"*, ή το περίφημο "Hellenic Quest" κτλ. και που οι περισσότεροι, δίχως κανέναν έλεγχο, τα πιστεύουμε (αφού μας ανεβάζουν) και τα προωθούμε στις επαφές μας έτσι που τα κείμενα πραγματικά να εξαπλώνονται σαν μεταδοτικότατοι ιοί και συχνά να αναπαράγονται ακόμα κι από έγκριτα ΜΜΕ. Ο Σαραντάκος πιάνει ένα-ένα τα διάφορα αυτά λερναία κείμενα και τα ελέγχει σπιθαμή προς σπιθαμή, απομυθεύοντας το παραμύθι, ξεμπροστιάζοντας το ψέμα αλλά και εντοπίζοντας τα όσα ψήγματα αλήθειας υπάρχουν μέσα σ' αυτά, γιατί συχνά, ο μύθος, πατάει σε κάποια αλήθεια που την αλλάζει, την παραμορφώνει και την σκεπάζει.
Η δεύτερη ενότητα φέρει τον τίτλο Λαθοθηρίας έλεγχος. Συμβαίνει να συναντήσουμε κάποιον γνωστό ή φίλο που —συχνά με ενθουσιασμό— μας διορθώνει το ένα ή το άλλο γλωσσικό "λάθος", κι όπως πιανόμαστε απροετοίμαστοι δεχόμαστε την κριτική μισοταπεινωμένοι. Παρόμοιες λαθοθηρίες συναντούμε στην τηλεόραση, στις εφημερίδες κτλ. Συνήθως πρόκειται για τα ίδια πράγματα, ξανά και ξανά, κι έτσι, για παράδειγμα, ακούμε πως είναι λάθος να πούμε ο πάτερ Χρυσόστομος, σωστό ο πατήρ Χρυσόστομος, λάθος να πούμε καταχωρώ, σωστό το καταχωρίζω, λάθος το από ανέκαθεν, σωστό το σκέτο ανέκαθεν κτλ. κτλ. και πολλές φορές όλες αυτές οι επίμονες διορθώσεις μας βάζουν σε έναν αγχωτικό αγώνα αυτορύθμισης, κόντρα στο γλωσσικό μας αίσθημα, αλλάζοντας τύπους που τους χρησιμοποιούμε από παιδιά. Εδώ λοιπόν ο Σαραντάκος πιάνει και πάλι κάθε περίπτωση και με ενδελεχή έρευνα ελέγχει κατά πόσο είναι σωστή η εκάστοτε κριτική συνηγορώντας υπέρ των απλών, φυσικών επιλογών τής καθημερινής χρήσης.
Ακολουθεί ένα Ιντερλούδιο: Γραμματική και Θηλυκά όπου μεταξύ άλλων διαβάζουμε διάφορα θέματα που αφορούν την γραμματική και τα θηλυκά επίθετα και ουσιαστικά και για παράδειγμα για το πρόβλημα που εμφανίζουν τα επαγγελματικά θηλυκά, που ακροβατούν ανάμεσα στον αρσενικό τύπο (η βουλευτής) και τον θηλυκό (η βουλευτίνα) αλλά και για τα λόγϊα επίθετα τού τύπου ο/η διαμπερής, το διαμπερές, που κλίνονται κάπως δύστροπα μέσα στην σημερινή γλώσσα.
Στο Δασείας Καταίρεσις ο Σαραντάκος ελέγχει το πολυτονικό ως προς την σύγχρονη γλώσσα. Σήμερα ακούγεται από κάποιους νοσταλγούς τής πολυτονικής τυράννιας πως το νομοσχέδιο για το μονοτονικό πέρασε τάχα πονηρά και μέσα στην νύχτα. Έτσι είναι πολύ ενδιαφέρον που, μέσα στα άλλα, ο Σαραντάκος ανατρέχει στο παρελθόν και στις μεταρρυθμίσεις τού 1976 και 1982 και παρουσιάζει μέχρι και τα πρακτικά τής βουλής για να μας θυμίσει πως η καθιέρωση τού μονοτονικού ήταν καρπός τής ισχυρής θέλησης τής κοινωνίας που εκφράστηκε τότε μέσα από το σώμα τής Βουλής.
Κι επειδή κάποια μεροληπτική παράδοση θέλει αντικείμενο ελέγχου να είναι πάντα η δημοτική πλευρά τής γλώσσας μας, στην τελευταία ενότητα Νεοκαθαρευουσιάνικο Κοτσανολόγιο ο Σαραντάκος σκαλώνει στα διάφορα φαιδρά τής νεοκαθαρευουσιάνικης καθήλωσης.
Αυτό που καταρχήν ξεχωρίζει στο βιβλίο "Γλώσσα μετ' Εμποδίων" είναι η συνεχής αναφορά στις πηγές κι η ακούραστη αναζήτηση στα κείμενα, που δίνουν επιστημονική αξία στο πόνημα. Τα γλωσσικά θέματα είναι όλα επίκαιρα, σημερινά, και δίνονται μέσα στην κοινωνική τους διάσταση. Όλα αυτά σε συνδυασμό με την απλή, στρωτή γλώσσα, συγκροτούν ένα πολύ ευκολοδιάβαστο, έξυπνο και ενημερωμένο βιβλίο που αποτελεί μια εξαίρετη αναγνωστική επιλογή για όποιον έχει έστω κι ένα μικρό ενδιαφέρον για την γλώσσα.
Βασική δύναμη, το μεράκι τού Σαραντάκου κι η πολλή, επίμονη δουλειά που παράγουν το καλό αποτέλεσμα.
Η έκδοση τού Εικοστού Πρώτου, στο σύνολό της, όμορφη και καλώς επιμελημένη.
Δείτε εδώ την συνέντευξη που έδωσε ο συγγραφέας στην Λέσχη τού Βιβλίου.
*για τον συγκεκριμένο μύθο έχω γράψει κι εγώ την δική μου εμπειρία εδώ στην λέσχη.
Last edited by a moderator: