Το 1924, ο Αντρέ Μπρετόν, (André Breton) Γάλλος ποιητής και ο κυριότερος θεωρητικός του υπερρεαλισμού, εξέδωσε το Πρώτο Μανιφέστο του Υπερρεαλισμού, ένα από τα σημαντικότερα θεωρητικά κείμενα του κινήματος, το οποίο άλλοτε σε ύφος σοβαρό και άλλοτε σε χιουμοριστικό, προσδιορίζει τις βασικές αρχές του υπερρεαλισμού.
Σε κάποιο σημείο του Μανιφέστου προσθέτει έναν κατάλογο, στον οποίο μάλλον με παιγνιώδη τρόπο, προσπαθεί να υποδείξει, με ποιον τρόπο ή σε ποια σημεία κάποια συγκεκριμένη πλευρά ορισμένων λογοτεχνών είναι υπερρεαλιστική. Έτσι, λέει μεταξύ άλλων:
Ο Σουίφτ είναι υπερρεαλιστής στην κακία, ο Σαντ στον σαδισμό, ο Σατωμπριάν στον εξωτισμό, ο Ουγκώ όταν δεν είναι βλάκας (!), ο Πόε στην περιπέτεια κλπ.
Για όποιον ενδιαφέρεται να δει ολόκληρη τη λίστα του Μπρετόν, μπορεί να το κάνει εδώ.
Ο δικός μας Νάνος Βαλαωρίτης,, ακολουθώντας τον τρόπο του Μπρετόν, έφτιαξε έναν δικό του κατάλογο Ελλήνων λογοτεχνών, στον οποίο πάλι με παιγνιώδη τρόπο, αναδεικνύονται κάποιες πλευρές των ποιητών μας, οι οποίες κατά την άποψή του είναι προσκείμενες στον υπερρεαλισμό.
Μεταφέρω τη λίστα του Βαλαωρίτη εδώ, αφενός γιατί μου άρεσε, και αφετέρου γιατί πιστεύω ότι αναδεικνύει επιγραμματικά τον τρόπο που οι συγκεκριμένοι λογοτέχνες μας άφησαν ένα εντελώς δικό τους, προσωπικό στίγμα στη λογοτεχνία μας.
Έτσι λοιπόν:
Ο Σολωμός είναι υπερρεαλιστής στην οραματική ζοφερότητα.
Ο Κάλβος στην ιδιότροπη ποιητική φράση.
Ο Μακρυγιάννης στο ακριβοδίκαιο παραλήρημα.
Ο Σικελιανός στο σφρίγος των επινοήσεων.
Ο Καβάφης στην αισθησιακή φθορά των ιστορικών δεδομένων.
Ο Ροΐδης στον υπονομευτικό σαρκασμό.
Ο Γρυπάρης στην υπνοφαντασία.
Ο Περικλής Γιαννόπουλος στη μανία της καθαρότητας.
Ο Σπήλιος Πασαγιάννης στο μανιάτικο μοιρολόγι.
Ο Σεφέρης στο συγκινησιακό βάρος των λέξεων.
Ο Θεόφιλος στη μυθοπλασία.
Ο Εγγονόπουλος στην κυριολεκτική παραδοξολογία.
Ο Γκάτσος στη μαγεία του φολκλόρ της υπαίθρου.
Ο Ελύτης στη γλωσσική υπερευαισθησία.
Ο Εμπειρίκος στον παραδειγματικό πανερωτισμό.
Ο Πιτσιπιός στο τέχνασμα.
Ο Στέφανος Ξένος στη βιογραφία του.
Ο Παπαδιαμάντης στην αφηγηματική διαστροφή.
Ο Πλάτων Ροδοκανάκης στον υπεραισθητισμό.
Ο Ανώνυμος Έλληνας στην ριζοσπαστική ρητορεία.
Ο Καρυωτάκης στην ποιητική θανατοφιλία.
Βρίσκω εξαιρετικό το χαρακτηριστικό που προσδίδει στον Ανώνυμο Έλληνα
Και πολλά ακόμα από τα παραπάνω τα θεωρώ πολύ εύστοχα, αλλά δεν νομίζω ότι χρειάζονται παραπάνω ανάλυση.
Σημ. Η παραπάνω λίστα βρίσκεται στο βιβλίο Η Συγκριτική Γραμματολογία στην Ελλάδα, εκδόσεις Μεσόγειος, 2005.
Σε κάποιο σημείο του Μανιφέστου προσθέτει έναν κατάλογο, στον οποίο μάλλον με παιγνιώδη τρόπο, προσπαθεί να υποδείξει, με ποιον τρόπο ή σε ποια σημεία κάποια συγκεκριμένη πλευρά ορισμένων λογοτεχνών είναι υπερρεαλιστική. Έτσι, λέει μεταξύ άλλων:
Ο Σουίφτ είναι υπερρεαλιστής στην κακία, ο Σαντ στον σαδισμό, ο Σατωμπριάν στον εξωτισμό, ο Ουγκώ όταν δεν είναι βλάκας (!), ο Πόε στην περιπέτεια κλπ.
Για όποιον ενδιαφέρεται να δει ολόκληρη τη λίστα του Μπρετόν, μπορεί να το κάνει εδώ.
Ο δικός μας Νάνος Βαλαωρίτης,, ακολουθώντας τον τρόπο του Μπρετόν, έφτιαξε έναν δικό του κατάλογο Ελλήνων λογοτεχνών, στον οποίο πάλι με παιγνιώδη τρόπο, αναδεικνύονται κάποιες πλευρές των ποιητών μας, οι οποίες κατά την άποψή του είναι προσκείμενες στον υπερρεαλισμό.
Μεταφέρω τη λίστα του Βαλαωρίτη εδώ, αφενός γιατί μου άρεσε, και αφετέρου γιατί πιστεύω ότι αναδεικνύει επιγραμματικά τον τρόπο που οι συγκεκριμένοι λογοτέχνες μας άφησαν ένα εντελώς δικό τους, προσωπικό στίγμα στη λογοτεχνία μας.
Έτσι λοιπόν:
Ο Σολωμός είναι υπερρεαλιστής στην οραματική ζοφερότητα.
Ο Κάλβος στην ιδιότροπη ποιητική φράση.
Ο Μακρυγιάννης στο ακριβοδίκαιο παραλήρημα.
Ο Σικελιανός στο σφρίγος των επινοήσεων.
Ο Καβάφης στην αισθησιακή φθορά των ιστορικών δεδομένων.
Ο Ροΐδης στον υπονομευτικό σαρκασμό.
Ο Γρυπάρης στην υπνοφαντασία.
Ο Περικλής Γιαννόπουλος στη μανία της καθαρότητας.
Ο Σπήλιος Πασαγιάννης στο μανιάτικο μοιρολόγι.
Ο Σεφέρης στο συγκινησιακό βάρος των λέξεων.
Ο Θεόφιλος στη μυθοπλασία.
Ο Εγγονόπουλος στην κυριολεκτική παραδοξολογία.
Ο Γκάτσος στη μαγεία του φολκλόρ της υπαίθρου.
Ο Ελύτης στη γλωσσική υπερευαισθησία.
Ο Εμπειρίκος στον παραδειγματικό πανερωτισμό.
Ο Πιτσιπιός στο τέχνασμα.
Ο Στέφανος Ξένος στη βιογραφία του.
Ο Παπαδιαμάντης στην αφηγηματική διαστροφή.
Ο Πλάτων Ροδοκανάκης στον υπεραισθητισμό.
Ο Ανώνυμος Έλληνας στην ριζοσπαστική ρητορεία.
Ο Καρυωτάκης στην ποιητική θανατοφιλία.
Βρίσκω εξαιρετικό το χαρακτηριστικό που προσδίδει στον Ανώνυμο Έλληνα
Και πολλά ακόμα από τα παραπάνω τα θεωρώ πολύ εύστοχα, αλλά δεν νομίζω ότι χρειάζονται παραπάνω ανάλυση.Σημ. Η παραπάνω λίστα βρίσκεται στο βιβλίο Η Συγκριτική Γραμματολογία στην Ελλάδα, εκδόσεις Μεσόγειος, 2005.
Last edited:
