Από χτες το βράδυ διαβάζω το Δοκίμια για τη Γλώσσα της Λογοτεχνίας του Ρόμαν Γιάκομπσον. Πληροφοριακά να πω ότι ο Γιάκομπσον ήταν κορυφαίος ρώσος γλωσσολόγος και κριτικός λογοτεχνίας, που το όνομά του συνδέθηκε με τη σχολή του Φορμαλισμού.
Αντιγράφω από τη σελίδα 13:
«Ενώ στην κανονική γλώσσα (όπου δεν κυριαρχεί η ποιητική λειτουργία) το ισοδύναμον είναι χαρακτηριστικό στοιχείο του παραδειγματικού μόνο άξονα, στην ποίηση (όπου η ποιητική λειτουργία επικρατεί) η ισοδυναμία επιπροστίθεται στη συνάφεια και καθιστά τα στοιχεία του συνταγματικού άξονα συναφή και ισοδύναμα.
Ή, αλλιώς : η ποιητική χρήση της γλώσσας προϋποθέτει τη συμπαράταξη στοιχείων που έχουν φωνολογική, μετρική, τονική ή γραμματική ισοδυναμία. […]
Στο δεκαπεντασύλλαβο του Σολωμού
Αλλ’ ήλιος αλλ’ αόρατος αιθέρας κοσμοφόρος
Έχουμε μετρικές ισοδυναμίες (δεκαπέντε ισοδύναμες μετρικά συλλαβές, δύο ισοδύναμα ημιστίχια), τονικές ισοδυναμίες (δύο τόνοι σε κάθε ημιστίχιο), γραμματικές ισοδυναμίες (ουσιαστικό – επίθετο, ουσιαστικό – επίθετο), φωνολογικές αντιθετικές ισοδυναμίες (α και ι κυριαρχούν στο πρώτο ημιστίχιο, ε και ο στο δεύτερο, κυριαρχία υγρών στο πρώτο και αήχων στο δεύτερο)»
Σκέφτομαι, τώρα, εγώ. Αυτή η κυριαρχία υγρών θα πρέπει να συμπεριλάβει το μεσαίο λ που είναι ουρανικό, ενώ το πρώτο και το τρίτο είναι πλευρικά; Εγώ θα έλεγα ανεπιφύλακτα ναι αλλά περιμένω και τις δικές σας απόψεις.
Το καλύτερο, όμως, που διάβασα στο ίδιο βιβλίο είναι το ακόλουθο που θα μου επιτρέψετε να το παραθέσω :
«Ας μην ξεχνούμε τη σοφή εντολή του Πωλ Βαλερύ «η λογοτεχνία είναι και δεν μπορεί παρά να είναι ένα είδος επεκτάσεως και εφαρμογής ορισμένων ιδιοτήτων της γλώσσας». Το φετινό συνέδριο έδειξε καθαρά πως η εποχή κατά την οποία οι γλωσσολόγοι και οι ιστορικοί της λογοτεχνίας απέφευγαν να ασχοληθούν με προβλήματα ποιητικής δομής έχει παρέλθει οριστικά. […] Όλοι όσοι είμαστε εδώ, τελικά συνειδητοποιήσαμε πως ο γλωσσολόγος που είναι κουφός στην ποιητική λειτουργία της γλώσσας, όπως και ο φιλόλογος που είναι αδιάφορος στα γλωσσολογικά προβλήματα και αδαής των γλωσσολογικών μεθόδων, αποτελούν εξίσου δεινούς αναχρονισμούς».
Αντιγράφω από τη σελίδα 13:
«Ενώ στην κανονική γλώσσα (όπου δεν κυριαρχεί η ποιητική λειτουργία) το ισοδύναμον είναι χαρακτηριστικό στοιχείο του παραδειγματικού μόνο άξονα, στην ποίηση (όπου η ποιητική λειτουργία επικρατεί) η ισοδυναμία επιπροστίθεται στη συνάφεια και καθιστά τα στοιχεία του συνταγματικού άξονα συναφή και ισοδύναμα.
Ή, αλλιώς : η ποιητική χρήση της γλώσσας προϋποθέτει τη συμπαράταξη στοιχείων που έχουν φωνολογική, μετρική, τονική ή γραμματική ισοδυναμία. […]
Στο δεκαπεντασύλλαβο του Σολωμού
Αλλ’ ήλιος αλλ’ αόρατος αιθέρας κοσμοφόρος
Έχουμε μετρικές ισοδυναμίες (δεκαπέντε ισοδύναμες μετρικά συλλαβές, δύο ισοδύναμα ημιστίχια), τονικές ισοδυναμίες (δύο τόνοι σε κάθε ημιστίχιο), γραμματικές ισοδυναμίες (ουσιαστικό – επίθετο, ουσιαστικό – επίθετο), φωνολογικές αντιθετικές ισοδυναμίες (α και ι κυριαρχούν στο πρώτο ημιστίχιο, ε και ο στο δεύτερο, κυριαρχία υγρών στο πρώτο και αήχων στο δεύτερο)»
Σκέφτομαι, τώρα, εγώ. Αυτή η κυριαρχία υγρών θα πρέπει να συμπεριλάβει το μεσαίο λ που είναι ουρανικό, ενώ το πρώτο και το τρίτο είναι πλευρικά; Εγώ θα έλεγα ανεπιφύλακτα ναι αλλά περιμένω και τις δικές σας απόψεις.
Το καλύτερο, όμως, που διάβασα στο ίδιο βιβλίο είναι το ακόλουθο που θα μου επιτρέψετε να το παραθέσω :
«Ας μην ξεχνούμε τη σοφή εντολή του Πωλ Βαλερύ «η λογοτεχνία είναι και δεν μπορεί παρά να είναι ένα είδος επεκτάσεως και εφαρμογής ορισμένων ιδιοτήτων της γλώσσας». Το φετινό συνέδριο έδειξε καθαρά πως η εποχή κατά την οποία οι γλωσσολόγοι και οι ιστορικοί της λογοτεχνίας απέφευγαν να ασχοληθούν με προβλήματα ποιητικής δομής έχει παρέλθει οριστικά. […] Όλοι όσοι είμαστε εδώ, τελικά συνειδητοποιήσαμε πως ο γλωσσολόγος που είναι κουφός στην ποιητική λειτουργία της γλώσσας, όπως και ο φιλόλογος που είναι αδιάφορος στα γλωσσολογικά προβλήματα και αδαής των γλωσσολογικών μεθόδων, αποτελούν εξίσου δεινούς αναχρονισμούς».
Last edited:
Και πιστεύω πως αυτός ουσιαστικά είναι πέρα από θεωρίες της λογοτεχνίας, τεχνικές και ρεύματα.
