Μαγικές Απαριθμήσεις (στον Μπόρχες, στον Έσσε και αλλού)

«Κι όμως εκεί βρισκόταν το κοσμικό διάστημα δίχως σμίκρυνση. Κάθε πράγμα (η επιφάνεια ενός καθρέφτη, ας πούμε) ήτανε άπειρα αντικείμενα έτσι όπως τα αντίκριζα ξεκάθαρα από όλα τα συμπαντικά σημεία. Είδα την πυκνοκατοικημένη θάλασσα· είδα την αυγή και το σούρουπο· είδα τα πλήθη της Αμερικής· είδα τον ασημένιο ιστό μιας αράχνης στο κέντρο μιας μαύρης πυραμίδας· είδα έναν κομματιασμένο λαβύρινθο (ήτανε το Λονδίνο)· είδα μάτια ατέλειωτα, μέσα σε μένα, σαν σε καθρέφτη, τον εαυτό τους να εξετάζουν· είδα όλους τους καθρέφτες του πλανήτη κι ούτε ένας δεν με αντικατόπτρισε· είδα σε μιαν αυλή της οδού Σολέρ τα ίδια πλακάκια που ‘χα δει τριάντα χρόνια πριν στην είσοδο ενός σπιτιού στο Φραίη Μπέντος· είδα τσαμπιά σταφύλι· χιόνι· ταμπάκο· φλέβες μετάλλου· ατμό νερού· είδα στον ισημερινό κυρτές ερήμους και κάθε κόκκο από την άμμο τους· είδα στο Ινβέρνες μια γυναίκα που δεν θα ξεχάσω, είδα τις άγριες πλεξούδες της, το περήφανο κορμί της· είδα τον καρκίνο στο στήθος· είδα ένα εξοχικό στο Αδρογκέ· ένα αντίτυπο της πρώτης αγγλικής έκδοσης του Πλίνιου, αυτή του Φιλήμονος Χόλλαντ· είδα σε μια στιγμή κάθε γράμμα και κάθε σελίδα (παιδί, μου προκαλούσε θαυμασμό που τα γράμματα ενός τόμου κλειστού δεν ανακατεύονται και δεν χάνονται στο πέρασμα της νύχτας)· είδα ταυτόχρονα την νύχτα και την μέρα· είδα μια δύση στο Κερέταρο που λες και αντιφέγγιζε το χρώμα ενός ρόδου στην Βεγγάλη· είδα την άδεια μου κάμαρη· είδα σ’ ένα γραφείο στην Αλκμάαρ μια υδρόγειο σφαίρα αφημένη ανάμεσα σε δυο καθρέφτες που την πολλαπλασιάζαν δίχως τέλος· είδα άλογα με κυματιστές χαίτες· σε μιαν ακτή της Κασπίας Θάλασσας, μια χαραυγή, είδα ενός χεριού τα οστά τα ντελικάτα· είδα τους επιζώντες μιας μάχης να στέλνουν καρτ-ποστάλ· είδα σε μια βιτρίνα στο Μιρζαπούρ μια τράπουλα ισπανίας· είδα τις λοξές σκιές από φτέρες στο δάπεδο ενός θερμοκηπίου· είδα τίγρεις· έμβολα· βίσωνες· φουρτούνες και στρατεύματα· είδα όλα τα μυρμήγκια που υπάρχουν στην γη· είδα έναν περσικό αστρολάβο· είδα σ’ ενός γραφείου το συρτάρι (και αυτό μ’ έκανε να τρέμω) γράμματα άσεμνα, απίστευτα, λεπτομερή, που η Βεατρίκη είχε γράψει στον Κάρλος Αργεντίνο· είδα ένα αγαπημένο μνημείο στην Τσακαρίτα· είδα το αποτρόπαιο λείψανο από αυτήν που κάποτε υπήρξε η θελκτικότατη Βεατρίκη Βιτέρμπο· είδα την κυκλοφορία του σκούρου μου αίματος· είδα το ζευγάρωμα της αγάπης και την μεταλλαγή που ο θάνατος επιβάλλει· είδα το Άλεφ από κάθε σημείο· είδα στο Άλεφ την γη και στην γη ξανά το Άλεφ και στο Άλεφ την γη· είδα το πρόσωπό μου και τα ίδια μου τα σπλάχνα· είδα το δικό σου πρόσωπο κι ένιωσα ίλιγγο και έκλαψα, γιατί τα μάτια μου είχαν δει αυτό το μυστικό κι εικαστικό αντικείμενο που τ’ όνομά του σφετερίζονται οι άνθρωποι και που κανείς δεν το ‘χει δει: το ασύλληπτο το σύμπαν.»​

«Όπως όλοι οι άνδρες της Βαβυλώνας, έχω χρηματίσει ανθύπατος· όπως όλοι, σκλάβος· έχω όπως όλοι τους γνωρίσει την παντοδυναμία, την καταισχύνη, τα κάτεργα. Κοιτάξτε: απ’ το δεξί μου χέρι λείπει ο δείκτης. Κοιτάξτε: μέσα από τούτη τη σχισμή του μανδύα μου φαίνεται ένα κινναβάρινο σημάδι στο στομάχι μου: είναι το δεύτερο σύμβολο, το Beth. Το γράμμα αυτό, τις νύχτες με πανσέληνο, μου δίνει εξουσία πάνω σ’ όσους έχουν για σημάδι τους το Ghimel, με υποτάσει όμως σ’ εκείνους με το γράμμα Aleph, που τις αφέγγαρες νύχτες οφείλουν υπακοή στους Ghimel. Στο φως της χαραυγής, σ’ ένα κελάρι, έχω τραχηλίσει ιερούς ταύρους, μπροστά σε μια μαύρη πέτρα. Για ένα ολόκληρο σεληνιακό έτος, έχω κηρυχθεί αόρατος: φώναζα και δε μου αποκρίνονταν, έκλεβα ψωμί και δεν μου παίρναν το κεφάλι. Έχω γνωρίζει αυτό που αγνοόυν οι Έλληνες: την αβεβαιότητα. Σε μια μπρούτζινη αίθουσα, μπροστά στο σιωπηλό μαντίλι του στραγγαλιστή, μου στάθηκε πιστή η ελπίδα· στον ποταμό των απολαύσεων, ο πανικός. Ο Ηρακλείδης ο Ποντικός αναφέρει με θαυμασμό πως ο Πυθαγόρας θυμόταν να ‘χει υπάρξει ως Πύρρος, και πρωτύτερα ως Εύφορβος, και πρωτύτερα ως κάποιος άλλος θνητός· για να θυμηθώ ανάλογες μεταλλαγές, δεν έχω ανάγκη να προστρέξω ούτε στο θάνατο ούτε στη μαγγανεία.»​

«…πολλά μέλη του Τάγματος είχαν θέσει για τους εαυτούς τους σκοπούς που, αν και τους σεβόμουν, δεν μπορούσα εντελώς να τους καταλάβω. Για παράδειγμα, ένας από αυτούς ήταν θησαυροκυνηγός και δε σκεφτόταν τίποτα άλλο από το να κερδίσει ένα μεγάλο θησαυρό που τον ονόμαζε "Τάο". Ένας άλλος πάλι είχε συλλάβει την ιδέα να πιάσει ένα συγκεκριμένο φίδι, στο οποίο απέδιδε μαγικές δυνάμεις και το ονόμαζε Κουνταλίνι. Ο δικός μου σκοπός του ταξιδιού και της ζωής μου, που είχε χρωματίσει τα όνειρα της όψιμης παιδικής μου ηλικίας, ήταν να δω την όμορφη πριγκίπισσα Φατιμά και, αν ήταν δυνατόν, να κερδίσω την αγάπη της.»
​

«Στεκόμουν και πάλι στον πεταλοειδή διάδρομο μ’ όλη την έξαψη που μου είχε προκαλέσει η κυνηγετική περιπέτεια και κοιτούσα τις αμέτρητες πόρτες με τις δελεαστικές επιγραφές:

Η αλυσίδα των επιγραφών ήταν ατέλειωτη. Μια απ’ αυτές έλεγε:


Μου φάνηκε πως άξιζε τον κόπο να ρίξω μια ματιά κι έτσι άνοιξα την πόρτα και μπήκα.»​

«Μετά από σχολαστική έρευνα στο ιδιωτικό του αρχείο διαπίστωσα πως το έργο αυτό αποτελείται από τα εξής:
α) Ένα συμβολιστικό σονέτο που δημοσιεύτηκε δυο φορές (με παραλλαγές) στην επιθεώρηση La conque (τεύχη Μαρτίου και Οκτωβρίου).
β) Μια μονογραφία, με θέμα τη δυνατότητα σύνταξης ενός ποιητικού λεξικού εννοιών, που δεν θα ήταν συνώνυμα ή περιφράσεις, σαν κι αυτές που διαμορφώνουν την τρέχουσα γλώσσα, "αλλά ιδεατά αντικείμενα, πλασμένα κατά συνθήκην και προορισμένα κατά βάσιν να καλύψουν ποιητικές ανάγκες" (Νιμ, 1901).
γ) Μία μονογραφία, με θέμα "σχέσεις και συγγένειες" στη σκέψη των Ντεκάρτ, Λάιμπνιτς και Τζον Ουίλκινς (Νιμ, 1903).
δ) Μία μονογραφία, με θέμα το Characteristica universalis του Λάιμπνιτς (Νιμ, 1904).
ε) Ένα τεχνικό άρθρο, με θέμα τη δυνατότητα εμπλουτισμού του σκακιού, δια της καταργήσεως ενός από τα δύο πιόνια των πύργων. Ο Μενάρ προτείνει, εισηγείται, συζητά και, εν τέλει, απορρίπτει την καινοτομία.
ϛ) Μία μονογραφία, με θέμα το Ars magna generalis του Ραμόν Λουλ (Νιμ, 1906).
ζ) Μία μετάφραση (με πρόλογο και σημειώσεις) του έργου του Ρούι Λόπες ντε Σεγούρα Το βιβλίο της ελεύθερης επινόησης και η τέχνη του σκακιού (Παρίσι, 1907).
η) Τα σχεδιάσματα μιας μονογραφίας, με θέμα τη συμβολική λογική του Τζορτζ Μπουλ.
θ) Μία εξέταση των βασικών μετρικών νόμων της γαλλικής πεζογραφίας, διανθισμένη με παραδείγματα από τον Σαιν-Σιμόν (Revue des langues romanes, Μονπελλιέ, Οκτώβριος 1909).
ι) Μία απάντηση στον Λυκ Ντυρτέν (που είχε αρνηθεί την ύπαρξη τέτοιου είδους νόμων), διανθισμένη με παραδείγματα απ’ τον Λυκ Ντυρτέν (Revue des langues romanes, Μονπελλιέ, Δεκέμβριος 1909).
ια) Μία χειρόγραφη μετάφραση του Aguja de navegar cultos του Κεβέδο, με τίτλο La boussole des précieux.
ιβ) Έναν πρόλογο στον κατάλογο της έκθεσης λιθογραφιών του Καρολύς Ουρκάντ (Νιμ, 1914).
ιγ) Το έργο Les problèmes d’un probléme (Παρίσι, 1917), που συζητά με χρονολογική τάξη τις λύσεις του περίφημου προβλήματος του Αχιλλέα και της χελώνας. Δύο εκδόσεις αυτού του βιβλίου έχουν κυκλοφορήσει μέχρι στιγμής· η δεύτερη έχει ως προμετωπίδα τη συμβουλή του Λάιμπνιτς "Ne craignez point, monsieur, la tortue", και αναθεωρεί τα κεφάλαια που είναι αφιερωμένα στον Ράσσελ και τον Ντεκάρτ.
ιδ) Μία πεισματική ανάλυση των "συντακτικών ηθών" του Τουλέ (N.R.F., Μάρτιος 1921). Ο Μενάρ — θυμίζω — διακήρυσσε πως ο ψόγος και το εγκώμιο είναι συναισθηματικές λειτουργίες που δεν έχουν καμία σχέση με την κριτική.
ιε) Μία μεταγραφή σε αλεξανδρινούς στίχους του Cimetière marin του Πολ Βαλερύ (N.R.F., Ιανουάριος 1928).
ιϛ) Ένα υβρεολόγιο κατά του Πολ Βαλερύ, στο Φύλλα για την καταστολή της πραγματικότητας του Ζακ Ρεμπούλ.(Το υβρεολόγιο αυτό, ειρήσθω εν παρενθέσει, είναι το ακριβές αντίστροφο της πραγματικής γνώμης του για τον Βαλερύ. Έτσι το κατάλαβε κι ο Βαλερύ, και η παμπάλαιη φιλία τους δεν διέτρεξε κίνδυνο.)
ιζ) Έναν "ορισμό" της κόμισσας Ντε Μπανιορέτζιο, στον "τροπαιούχο τόμο" — ο χαρακτηρισμός ανήκει σ’ έναν άλλο συνεργάτη της, τον Γκαμπριέλε Ντ’ Αννούντσιο — που η κυρία αυτή εξέδιδε κατ’ έτος για ν’ αποκρούει τα αναπόφευκτα ψεύδη των δημοσιογράφων και να παρουσιάζει "στον κόσμο και στην Ιταλία" μια αυθεντική εικόνα της προσωπικότητάς της, που είναι τόσο εκτεθειμένη (ακριβώς λόγω του κάλλους και των δραστηριοτήτων της) σε εσφαλμένες ή βιαστικές ερμηνείες.
ιη) Έναν κύκλο θαυμάσιων σονέτων για την βαρώνη Ντε Μπακούρ (1934).
ιθ) Έναν χειρόγραφο κατάλογο στίχων, που οφείλουν όλη τους την αποτελεσματικότητα στην στίξη.
Ιδού λοιπόν (χωρίς καμιά παράλειψη, εκτός από κάνα δυο ασαφή, περιστασιακά σονέτα, γραμμένα για το φιλόξενο — ή αχόρταγο — λεύκωμα της Madame Ανρί Μπασελιέ) το ορατό έργο του Μενάρ, κατά χρονολογική τάξη.»​

«Έχω δει πράγματα που εσείς οι άνθρωποι δεν θα μπορούσατε να φανταστείτε. Επιθετικά σκάφη να φλέγονται πέρα απ’ τον ώμο του Ωρίωνα, είδα ακτίνες C να λαμπιρίζουν στα σκοτάδια της Πύλης του Τανχάουζερ. Όλες αυτές οι στιγμές θα χαθούνε στον χρόνο όπως τα δάκρια στην βροχή. Ώρα να πεθάνω.»​

«…κατέχοντας αυτήν την ανεκτίμητη γνώση μπορώ και διαβάζω τις γραφές τους που είναι σπαρμένες παντού και που μ’ οδηγούν σ’ αυτό το επακριβώς καθορισμένο οπουδήποτε. Η απόκλιση από την συμμετρία ενός παλιού, στραπατσαρισμένου περιστερώνα, τα φευγαλέα σχήματα που διαγράφουν λίγα φλούδια από λιόσπορα καθώς τα μαζεύει τ’ αγέρι, τα κενά σιωπής ανάμεσα στα μακρινά αλυχτήματα ενός σκύλου ή ο ρευστός ίσκιος μιας δεκαοχτούρας που φτερουγίζει πασχίζοντας ν’ αφήσει την γη μπορεί να είναι γράμματα και κουβέντες των θεών που αν και ποτέ δεν τις εννόησαν για εμάς, αυτές στέκουν εκεί παντοτινές κι ορθάνοιχτες εμπρός μας.»​