Μια θεωρία για τα Κάλαντα της Πρωτοχρονιάς

Εντελως ανεπικαιρο αλλα....

Ξεκαθαριζοντας την ανεπιθυμητη αλληλογραφια μου, βρηκα αυτο. Δεν ξερω αν ειναι αληθεια και οσοι ξερουν κατι παραπανω ας σχολιασουν

Αρχιμηνιά κι Αρχιχρονιά
> ψιλή μου δεντρολιβανιά (*)
> Κι αρχή καλός μας χρόνος
> εκκλησιά με τ' άγιο θόλος (*)
>
> Άγιος Βασίλης έρχεται
> και δε μας καταδέχεται (*)
> από την Καισαρεία
> συ σ' αρχόντισσα κυρία (*)
>
> Βαστάει πένα και χαρτί
> Ζαχαροκάντυο ζυμωτή (*)
> Χαρτί χαρτί και καλαμάρι
> δες και με το παλικάρι (*)

Το Μεσαιωνα, ενα παληκαρι που ηταν ερωτευμενο με μια αριστοκρατισσα σκεφτηκε να της πει τις ευχες, με ενδιαμεσα (βλ. αστερισκους) το μηνυμα του γι' αυτην

Την αποκαλεί ψηλή ,σαν δεντρολιβανιά. Επειδή φορούσε ένα από τα ψηλά τα κωνικά καπέλα με το τούλι στην κορυφή, την παρομοιάζει με Εκκλησιά με το Άγιο θόλος (θόλος εκκλησίας).

Της λέει ότι δεν τον καταδέχεται (ο Αι Βασίλης δεν έχει να κάνει!) γιατί είναι αρχόντισσα κυρία. Τέλος την λέει ζαχαροκάντυο ζυμωτή, δηλαδή φτιαγμένη από ζάχαρη (γλυκιά μου) και την παρακαλεί να του ρίξει μια ματιά.



> Έτσι λοιπόν μια καψούρα έγινε τραγούδι και για
> αιώνες εμείς το τραγουδάμε και κονομάμε. Γιατί η
> καψούρα πουλάει, δεν το 'μαθες;

λυπάμαι που το λέω, αλλά πιστεύω πως ούτε στον Χαρδαβέλα δεν θα παρουσιαζόταν η θεωρία αυτή..

Α, Φάρε, δεν είσαι καθόλου ρομαντικός ).

Την έχω ακούσει κι εγώ αυτή την εξήγηση και μελετώντας τους στίχους βλέπω ότι καθόλου δεν αποκλείεται. Να το αποδείξουμε, βέβαια, δε γίνεται. Φαντάζομαι ότι οι λαογράφοι είναι αυτοί που θα το έχουν μελετήσει το θέμα. Όταν ξαναπάω στη Βιβλιοθήκη θα το κοιτάξω.

Σιγουρα μονο οι λαογραφοι μπορουν να αποφανθουν για αυτο το θεμα, και ελπιζω οτι εδω περα ειναι το πιο πιθανο μερος να υπαρχουν ατομα, οσο γινεται πλησιεστερα σε αυτη την ιδιοτητα :Ρ

Το μεγαλυτερο ερωτηματικο που ελπιζω να βρουμε απαντηση ειναι το εξης: οκ για καποιο λογο δημιουργηθηκε αυτη η "ευχη" με ενα κρυφο μηνυμα. Απο κει και περα ομως; Γιατι διαδοθηκε; Γιατι εγινε αυτο τα καλαντα που λεμε σημερα και οχι κατι αλλο πιο... σχετικο; Γιατι ο κοσμος προτιμησε αυτο τον χωρις νοηματικη συνοχη τροπο για να ανταλλασει ευχες;

Απο κει και περα μου κανει εντυπωση ανα καιρους το πως μπορει να διαδοθει κατι ακομα και χωρις να το καταλαβαινουμε η να ξερουμε το νοημα του (προσευχες, ρητα ακομα και τραγουδια). Πχ κολλαμε με ενα τραγουδι επειδη μας αρεσει η μουσικη η επειδη εχει πιασαρικο ρεφραιν, χωρις να μας νοιαξει ομως τι λενε τα λογια. Εχω ακουσει πχ το (οξυμωρο;; ) "φανταστικο τραγουδι, εχει κανενας τα λογια;"

ε... μα αμα δεν ξερουμε τι λεει, πως το θεωρουμε φανταστικο;; Νομιζω μαλιστα εκει πονταρουν τοσο αυτοι που θελουν να περασουν υπογεια "μηνυματα" σε τραγουδια, αλλα και αυτοι που στοχευουν στην εμπορευματικοτητα.... με οχημα μονο ενα πιασαρικο ρεφραιν και ανουσια λογια

δηλαδή εσείς σε αυτό:

ψιλή μου δεντρολιβανιά
εκκλησιά με τ' άγιο θόλος
και δε μας καταδέχεται
συ σ' αρχόντισσα κυρία
Ζαχαροκάντυο ζυμωτή
δες και με το παλικάρι

βρίσκετε συνοχή και νόημα;

εντάξει... είμαι εγώ ο παράξενος...

Απόπειρα :

Κορμάρα μου
.............
γιατί δε μου δίνεις λίγη σημασία
και μας το παίζεις υπεράνω;
Γλυκιά μου,
κοίτα με λίγο που λιώνω για σένα!

(Το ξεφτίλισα το θεματάκι .......:χαχαχα

Χρυσηίδα.. σε πετυχαίνω σε μεγάλα κέφια


Ως προς το θεμα των κρυμμενων νοηματων τωρα..

Ειμαι σίγουρη πως εκεινη εποχή όπου το να εκφράσεις καθαρά τα αισθηματά σου, ηταν απαγορευμενο (και αμαρτωλο) οι ανθρωποι εβρισκαν άλλους τρόπους να "περνανε" τα μηνυματά τους.

Τα τραγουδια και τα ποιήματα ήταν ένας τρόπος έκφρασης.

Δεν βλέπω που ειναι το περιεργο καποιος ερωτοχτυπημενος νεος να σκαρφιστηκε αυτο το κολπο για να πει αυτά που ήθελε στην αγαπημενη του (ή εστω.. δεσποινα των στεναγμών του)
Απλά τωρα καποιοι μπηκαν στον κόπο να προσεξουν.

Να αναφερω μηπως τον πινακα του "μυστικου δειπνου" του Ντα Βιντσι, που όλοι λενε πως ειναι γεματο απο κρυφα μηνυματα;
(το κολπο μαλλον ειναι παλιο και δοκιμασμενο)

Θυμιζω επίσης πως υπήρχαν και αλλοι τρόποι έκφρασης, όπως τα λουλουδια πχ, που το καθενα και αναλογα το χρωμα του, είχε και διαφορετικο συμβολισμό, μεχρι και το χρώμα της κορδέλας που ήταν τυλιγμένα.

Επίσης τα φορέματα και τα καπελα των δεσποινιδων-κυριων είχαν και αυτά τον δικό τους συμβολισμο έτσι περιτεχνα που ήταν.

Τελος να αναφερω και εναν δικο μας συμβολισμο (εδω.. του τοπου μας).
Την εποχη του προξενιου δεν της επεφτε λογος της κοπελας ποιον αντρα θα παντρευτει. Ειχαν επινοησει ομως τροπο να περνανε το μηνυμα στην προξενητρα πχ ή σε καποιο αλλον δικο τους ατομο. Ο καφες που σερβιραν αν ηταν πικρος, σημαινε πως δεν τον θελαν τον γαμπρο, αν ηταν γλυκος.. τον ηθελαν.

Γιατι λοιπόν, μετα απο ολα αυτά.. να μην πιστεψω πως και τα καλαντα ειχαν ενα κρυμμενο νοημα;



Χρυς.. το : εκκλησια με τ' αγιο θόλος, σκεφτηκες πως μπορει να αναφερεται στα.. μαλλιά της; (μια πιθανη ιδεα εκφραζω..)

Λορένα,
για το δεύτερο στίχο είχα σκεφτεί "που σ' αγαπώ σαν Παναγιά", αλλά επειδή το πνεύμα του ερχόταν σε αντίθεση με τον πρώτο στίχο, το άφησα. Τώρα, αν εσένα σε πάει στα μαλλιά, ποια είμαι εγώ που θα στο χαλάσω; ;)

Επειδή όμως παρεκτραπήκαμε εντελώς, να πω ότι όλα αυτά που λέμε μπορεί να μην έχουν καμιά ισχύ, και τελικά να βγει σωστός ο πιο προσγειωμένος Φαροφύλακας.

Έχει όμως μεγάλο ενδιαφέρον να δούμε αν υπάρχει δόση αλήθειας σ' αυτό κι αν μπορούμε να απαντήσουμε και στα άλλα ερωτήματα που εκφράστηκαν. Το γιατί, δηλαδή, αυτό το τραγουδάκι, κατέληξε να είναι τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς.

Και αφού κι εσύ πηγαίνεις στη βιβλιοθήκη σας, δες σε πρώτη ευκαιρία αν υπάρχουν καθόλου βιβλία του Μιχαήλ Μερακλή. Είναι από τους πιο γνωστούς λαογράφους που έχουμε. Είμαι σχεδόν βέβαιη ότι κάποια απάντηση θα έχει σε όλα αυτά. Εγώ, έχω δεσμευτεί ήδη.

Τωρα που το καλοσκεφτηκα, μπορει η εξηγηση να ειναι πιο απλη και βατη

Πιστευω προκειται απλα για φιλοφρονησεις-ευχες που απευθυνονται στη νοικοκυρα που ακουει τον καλανταριστη!!

Το "Δε μας καταδεχεται" ισως ειναι για τον Αγιο Βασιλη που ειμαστε κακα παιδια :Ρ

Το εκκλησια με τ'αγιο θολος, και το ζαχαροκαντυο δεν ξερω τι ειναι ακομα!

Τελικά καταφέρατε να με πείσετε πως η θεωρία αυτή έχει όλα τα φόντα για να παρουσιαστεί στον Χαρδεβέλα

Μα γιατί να παρουσιαστεί στον Χαρδαβέλα; τι το περιεργο έχει;

Δεν εχετε ακουστά τους τροβαδούρους στον Μεσαιωνα, που εφτιαχναν στιχους για τις δεσποινες των στεναγμών τους (καπου παραπανω εχει ξαναχρησιμοποιηθει απο αλλον ο ορος);

Οι τροβαδουροι ηταν περιπλανωμενοι τραγουδοποιοί που εφτιαχναν κυριως ερωτικα τραγουδακια (συνηθως με υπονονουμενα, δεν πιστευω να ελεγαν ανοιχτα τα αισθηματα τους) με αντικειμενο του "πόθου" τους, κάποια δεσποινιδα της υψηλής κοινωνιας για την οποία διατηρουσαν ένα "αδολο" παθος.
Σιγα-σιγά ζηλεψαν και καποιοι πλουσιοι νεαροι την επιτυχια των περιπλανωμενων τροβαδουδων και αρχισαν να γραφουν και εκεινοι τραγουδακια. Βεβαια οι πλουσιοι τα παρουσιαζαν σε παρτι και δεξιωσεις δεν εβγαζαν τα προς το ζην.
(αυτά περί ιστορίας)

Είναι παραξενο λοιπόν, καπου εκεινη την εποχή να εγινε και το συγκεκριμενο τραγουδακι; Αφιερωμενο σε μια πλουσια κοπελα;
Αφου το λεει ξεκαθαρα ο ποιητης, πως την θαυμαζει απο μακρια, δεν τολμα να την πλησιασει. Όλα τα στοιχεια εκει παραπεμπτουν!

Ο/Η Πολυξένη έγραψε:

Είναι παραξενο λοιπόν, καπου εκεινη την εποχή να εγινε και το συγκεκριμενο τραγουδακι;

Click to expand...

Αναρωτιέμαι εάν υπάρχει το παραμικρό στοιχείο ποια εποχή φτιάχτηκε..

Κι εγώ εξαρχής παρατήρησα αυτό που λέει ο Γλωσσολάγνος, πως δηλ. οι μονοί στίχοι από μόνοι τους βγάζουν τέλειο νόημα ενώ οι υπόλοιποι είναι συσκοτισμένοι και, όντως, μοιάζουν εμβόλιμοι και φαντάζομαι πως αυτό είναι που οδήγησε στην πεποίθηση για κρυμμένο μήνυμα... απλά οι ερμηνείες σας δεν μου φαίνονται πολύ πειστικές ...ακόμη!

Η αναζήτηση λοιπόν συνεχίζεται...

Είχα ακούσει αυτή τη θεωρία σε εκπαιδευτική παιδική εκπομπή (!) στην τηλεόραση πριν από πάρα- πάρα πολλά χρόνια και μου είχε κάνει μεγάλη εντύπωση. Την είχα θεωρήσει λογική διότι η παρουσιάστρια (δε θυμάμαι πια το όνομά της) ήταν σοβαρή και όλα της τα θέματα ήταν τεκμηριωμένα, αλλά και γιατί, πράγματι, τα Πρωτοχρονιάτικα κάλαντα δε βγάζουν νόημα. Αυτό που δεν κατάλαβα ποτέ είναι το πως είναι δυνατόν να καθιερώθηκε ως πρωτοχρονιάτικος ύμνος- σύμβολο ένα μεταμφιεσμένο ερωτικό τραγουδάκι.

Ενδιαφερουσα πληροφορια, αλλα αναρωτιεμαι ποσα ακομη κρυφα νοηματα θα μπορουσαμε να βγαλουμε και απο αλλα κειμενα και παλια τραγουδακια

Καλά Χριστούγεννα!

Η θεωρία που παρουσίασε ο Αντέρωτας έχει παρουσιαστεί και σε λαογραφικά περιοδικά, αλλά την έχει αντικρούσει πειστικά ο Γεράσιμος Σπαταλάς, αν δε με γελά η μνήμη μου, το 1951, όταν παρουσίασε στην Ελληνική Δημιουργία του Σπύρου Μελά το άρθρο του "Τα κάλαντα και η μορφολογία τους" που δυστυχώς δεν το έχω πρόχειρο (έχει ανατυπωθεί στο βιβλίο Η στιχουργική τέχνη)

Για την απόρριψη της θεωρίας αυτής και για τη λύση του αινίγματος, ο Σπαταλάς ξεκίνησε από την παρατήρηση που έκανε και ο Γλωσσολάγνος, ότι δηλαδή οι μονοί στίχοι δίνουν νόημα, ενώ οι ζυγοί είναι σχεδόν σουρεαλιστικοί:

Αρχιμηνιά κι Αρχιχρονιά
> ψιλή μου δεντρολιβανιά (*)
> Κι αρχή καλός μας χρόνος
> εκκλησιά με τ' άγιο θρόνος (*)
>
> Άγιος Βασίλης έρχεται
> και δε μας καταδέχεται (*)
> από την Καισαρεία
> συ σ' αρχόντισσα κυρία (*)
>
> Βαστάει πένα και χαρτί
> Ζαχαροκάντυο ζυμωτή (*)
> Χαρτί χαρτί και καλαμάρι
> δες και με το παλικάρι (*)

Τέλος πάντων, να τη δεχτούμε την ψηλή ή ψιλή δεντρολιβανιά, αλλά εκείνο το άγιο θρόνος ή το ζαχαροκάντυο κλπ. τι στο καλό είναι; Προφανώς πρόκειται για μεταγενέστερες και όχι πολύ πετυχημένες προσθήκες προκειμένου να δημιουργηθεί ΟΜΟΙΟΚΑΤΑΛΗΞΙΑ, που στην αρχική μορφή δεν υπήρχε.

Είναι γνωστό ότι όχι μόνο τα κάλαντα, αλλά και τα περισσότερα και παλιότερα δημοτικά τραγούδια έχουν ΑΝΟΜΟΙΟΚΑΤΑΛΗΚΤΟΥΣ στίχους. Ο Σπαταλάς λοιπόν υπέθεσε ότι στην αρχική τους μορφή τα κάλαντα της πρωτοχρονιάς περιλάμβαναν μόνο τους μονούς στίχους:

Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά κι αρχή καλός μας χρόνος
Άγιος Βασίλης έρχεται από την Καισαρεία, κλπ.

Οι ζυγοί στίχοι, για το Σπαταλά, είναι προσθήκες, παραγεμίσματα, που στην ποιητική του δημοτικού τραγουδιού λέγονται "τσακίσματα" ή "γυρίσματα", για να βγαίνει το μέτρο του τραγουδιού, στη μορφή με την οποία ΤΡΑΓΟΥΔΙΕΤΑΙ (θυμηθείτε τη Νεραντζούλα, που δε βγαίνει το μέτρο με τους κανονικούς στίχους και προστίθεται και επαναλαμβάνεται το "κάτω στο γιαλό κοντή, νεραντζούλα φουντωτή"). Η παρατήρηση αυτή του επέτρεψε να διατυπώσει την πιο πειστική θεωρία που εγώ τουλάχιστον έχω υπόψη μου για τα ελληνικά κάλαντα. Θα παραθέσω εδώ από μνήμης τη λογική του (αν και, επαναλαμβάνω, δεν έχω πρόχειρο το άρθρο και μπορεί να μην είμαι ακριβής στις λεπτομέρειες γιατί το έχω διαβάσει πριν πολλά χρόνια).

1. Τόσο τα κάλαντα της πρωτοχρονιάς όσο και τα κάλαντα των Χριστουγέννων είναι τραγούδια που στην αρχική τους μορφή πρέπει να ήταν ανομοιοκατάληκτα.
2. Δε γνωρίζουμε τη μουσική πάνω στην οποία αρχικά τραγουδιόνταν τα κάλαντα αυτά, αλλά θα μπορούσε αρχικά να είναι η ίδια.
3. Κάποια στιγμή τα κάλαντα των Χριστουγέννων διασκευάζονται με πετυχημένο τρόπο στην ομοιοκατάληκτη μορφή με την οποία επιβιώνουν ως σήμερα:
Καλήν εσπέραν άρχοντες κι αν είναι ορισμός σας
Χριστού τη θεία Γέννηση να πω στ’ αρχοντικό σας
Χριστός γεννάται σήμερον εν Βηθλεέμ τη πόλει
Οι ουρανοί αγάλλονται, χαίρει η φύσις όλη, κλπ.
4. Στο στάδιο αυτό τα κάλαντα της πρωτοχρονιάς πιθανότατα τραγουδιόνταν με την ίδια μουσική ΜΟΝΟ με τους μονούς στίχους:
Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά κι αρχή καλός μας χρόνος
Άγιος Βασίλης έρχεται από την Καισαρεία, κλπ.
(Δοκιμάστε το, λειτουργεί μια χαρά)
5. Σε ένα μεταγενέστερο στάδιο επιχειρείται να διασκευαστούν και τα κάλαντα της πρωτοχρονιάς είτε για να αποκτήσουν και αυτά ομοιοκατάληκτους στίχους είτε για να αποκτήσουν διαφορετική μουσική, για λόγους ποικιλίας (ώστε να μην τραγουδιούνται στην ίδια μουσική με τα κάλαντα των Χριστουγέννων), είτε και για τους δύο λόγους.
Το αποτέλεσμα είναι τα σουρεαλιστικά κάλαντα που θα ακούσουμε σε λίγες μέρες όπου κανείς δεν ξέρει πώς να χειριστεί τα παραγεμίσματα (ο Αντέρωτας έγραψε εκκλησιά με τ' άγιο θόλος, αντί για το κοινότερο άγιο θρόνος, αλλά και τα δύο είναι γραμματικά εσφαλμένα! Ο θόλος και Ο θρόνος).

Αυτά τα ολίγα.

Καλές γιορτές σε όλες και όλους!

Αυτή είναι πράγματι μια αρκετά πειστική θεωρία κι ευχαριστούμε για την παρουσίαση εδώ, φίλε ΤΑΚ.

Να παρατηρήσω μονάχα κάτι για τα χριστουγεννιάτικα κάλαντα. Λέω πως ίσως μια ένδειξη για πιθανή μετάβαση από μια παλιότερη μουσική σε αυτήν που ξέρουμε να είναι το ότι αναγκάζονται σε μιαν άσκοπη και χασμωδική εσωτερική επανάληψη ώστε να βγει το μέτρο πάνω στην μελωδία:


Επίσης, ενώ ο υποτιθέμενος διασκευαστής τής Αρχιμηνιάς είναι μάλλον ένας λαϊκός ατζαμής, αυτός που δημιούργησε τα χριστουγεννιάτικα φαίνεται πως είχε πολύ καλή γλωσσική κατάρτιση αν κρίνει κανείς από όλες αυτές τις δοτικές κτλ. Φαντάζομαι κάποιος παπάς ή δάσκαλος.

Εγω θα συμφωνησω με τη θεωρια του Αντερωτα Μου φαινεται πιο ωραια, κ σιγα που δεν μπορουσαν να βρουν λεξεις να κανουν ομοιοκαταληξια!! Απλως ο νεαρος ερωτευμενος διεδωσε το τραγουδι σ'ολο το μερος που ζουσε για να το ακουει η αγαπημενη του απο παντου!! Κ επειδη ηταν πιασαρικο (!) εγινε χιτ κ ακουγεται μεχρι σημερα Βρε, δεν ειστε λιγο ρομαντικοι!!!