"ως" ή "σαν" ; για την σωστή χρήση

Έχω πει την άποψή μου πως η επαναφορά του σε στην φράση "αφορά σε κάτι" αντί "αφορά κάτι" είναι νεορρύθμιση.

Μια δεύτερη νεορρύθμιση* φαίνεται πως είναι η αντικατάσταση τού σαν με το ως.

Υπάρχει λοιπόν η γραμματική ερμηνεία (π.χ. στην Γραμματική των Κλαίρη-Μπαμπινιώτη) πως το σαν χρησιμοποιείται μοναχά για παρομοίωση ενώ το ως αποδίδει ιδιότητα.

Έτσι π.χ. ο ισχυρισμός είναι πως άλλο πράγμα σημαίνει πως "εργάζεσαι σαν καθηγητής" κι άλλο πως "εργάζεσαι ως καθηγητής". Στην πρώτη περίπτωση δεν είσαι καθηγητής αλλά (φαντάζομαι) μιμείσαι την εργασία ενός καθηγητή, στην δεύτερη είσαι πραγματικά καθηγητής κι εργάζεσαι με αυτήν σου την ιδιότητα.

Όμως εγώ δεν το θυμάμαι καθόλου έτσι κι ακόμη και σήμερα βλέπω να χρησιμοποιείται διαφορετικά. Στην πραγματικότητα ο κόσμος δεν κάνει αυτήν την διάκριση, τουλάχιστον όχι όταν μιλάει αβίαστα. Έχει λίγον καιρό που παρακολουθώ αυτό το φαινόμενο και έχω προσέξει π.χ. πως οι συνάδελφοί μου καθηγητές, ακόμη και οι φιλόλογοι, όταν μιλούν αβίαστα λένε "Ποια είναι εμένα η θέση μου στην τάξη σαν καθηγήτρια;" ή π.χ. το "Το Α1 σαν τμήμα είναι καλό!" όταν φυσικά, και παρά την χρήση του σαν, η ομιλήτρια όντως είναι καθηγήτρια και το Α1 πράγματι είναι τμήμα!

Το πράγμα ενδέχεται ν’ αλλάξει (και πάλι όχι απαραίτητα) αν πουμε να γυαλίσουμε κάπως τον λόγο μας π.χ. σε κάποιον πανηγυρικό. Έτσι εκεί μπορεί ν’ ακούσεις "Εμείς οι Έλληνες ως έθνος..." ενώ φυσικά και "Εμείς οι Έλληνες σαν έθνος..." να πεις, δεν μπορεί να εννοείς κάτι άλλο.

Το νόημα της μικρής αυτής λέξης λοιπόν προκύπτει πάντοτε από τα συμφραζόμενα κι έτσι η φράση "Εργάζεται σαν καθηγήτρια στην Κρήτη" δύσκολα μπορεί να σημαίνει άλλο πράγμα από τ’ ότι αυτή για την οποία μιλάμε είναι καθηγήτρια στο όμορφο νησί μας.

Και πραγματικά τί άλλο μπορεί τάχα να εννοεί η μάνα μου όταν λέει "Σου μιλάω σαν μάνα" ή τί μπορεί να εννοώ εγώ όταν θα πω στην αδερφή μου "Εγώ σαν αδερφός σου σε συμβουλεύω να..."

Ο διαχωρισμός λοιπόν είναι τεχνητός και έχω την αίσθηση πως γνώρισε κι αυτός άνθηση μέσα στις δύο τελευταίες δεκαετίες (τού ’90 και αυτήν που διανύουμε τώρα). Βλέπω τον κόσμο να αναπτύσσει έναν μηχανισμό αυτορρύθμισης που αντικαθιστά το σαν με το ως ακόμη κι όταν δεν πρέπει.

Υπάρχει και μια δευτερεύουσα λεπτή διάκριση στην χρήση τού σαν με την έννοια "επειδή είναι" όπως π.χ. στην πρόταση "Αυτός σαν έξυπνος έφυγε από τους πρώτους". Εδώ μπορούμε να πούμε πως το σαν αγγίζει καί την παρομοίωση καί την ιδιότητα όμως αποδίδεται καλύτερα με την ερμηνεία "επειδή ήταν" δηλ. "Αυτός, επειδή ήταν έξυπνος, έφυγε από τους πρώτους", έχει δηλαδή μια χρήση αιτιολογική. Αυτή η διάκριση δεν σημειώνεται σχεδόν πουθενά.

Εν ολίγοις, το σαν φαίνεται πως είναι πάντοτε καλό και κακώς αποφεύγουμε τόσο τρομαγμένα την χρήση του. Κάποια στιγμή θα πρέπει να εμπιστευτούμε την γλώσσα όπως την μάθαμε.

Την καλύτερη ανάλυση τού φαινομένου σαν/ως την βρήκα στον Γιάννη Η. Χάρη και το βιβλίο του "Γλώσσα, τα Λάθη και τα Πάθη", νομίζω στον Α΄ τόμο.

Το διαχωρισμο ουτε εγω τον ηξερα μεχρι που διαβασα για αυτον σε ενα φορουμ: καποιος γνωστος μου απαντουσε σε ενα μηνυμα και σταθηκε σε αυτο για να σχολιασει οτι μια φραση ηταν ασαφης. Με αφορμη αυτο, εγινε μια συζητηση πανω στις δυο αυτες λεξεις.

Απο εκει εμαθα (κατι που δεν αναφερθηκε εδω) την ετυμολογια που καθιστα πολυ λογικο ολο αυτο: Υπαρχει το κυριολεκτικο ως! Απο κει και περα αμα κανεις μια μη-ρεαλιστικη παρομοιωση, βαζεις και ενα αν, οποτε εχουμε ως αν. Απο κει λοιπον εχουμε και το σαν το οποιο "κανονικα" με αυτη τη λογικη, αναφερεται σε υποθετικες παρομοιωσεις.

Απο τοτε ειμαι προσεκτικος σε αυτο, τοσο οταν το διαβαζω αλλα και οταν το χρησιμοποιω. Η αληθεια ειναι ομως οτι το σαν το χρησιμοποιω γενικα (και κυριολεκτικα και υποθετικα) και νομιζω δεν ειναι λαθος αυτο. Το ως ομως, οπως το αντιλαμβανομαι εγω ειναι συγκεκριμενα ΜΟΝΟ για κυριολεκτικες εκφρασεις.

Δηλαδη το να πεις "τρομαξα και πεταχτηκα ως ελατηριο" ειναι λαθος. Αλλα απο την αλλη σπανια χρησιμοποιειται.

Ο καθηγητής γλωσσολογίας Θανάσης Νάκας, σε κάτι μαθήματα που παρακολουθούσα πρόσφατα, μας έβαλε μέσα στην τάξη να του γράψουμε ένα βιογραφικό. Τα μάζεψε, τους έριξε μια ματιά και σχολίασε το εξής : οι μισοί μου έχετε γράψει "εργάζομαι εκεί ως ...." και οι υπόλοιποι "εργάζομαι εκεί σαν ....". Ποιο είναι το σωστό; (εγώ είχα χρησιμοποιήσει "ως")

Κι επειδή κανείς δεν διακινδύνευε την απάντηση, μας είπε ότι το "ως" είναι λόγιο, ότι χρησιμοποιώντας το νομίζουμε ότι μιλάμε πιο επίσημα, αλλά ότι το πιο φυσικό είναι το "σαν". Είπε κι άλλα για να το δικαιολογήσει, αλλά δεν τα θυμάμαι (όπως έχω ξαναπεί η γλωσσολογία δεν είναι το καλύτερό μου και μάλλον, είχα στενοχωρηθεί που είχα χρησιμοποιήσει το "ως" στο βιογραφικό). Από τότε το αποφεύγω .....

Φαίνεται λοιπόν πως στον υπερενθουσιασμό μας να αποφύγουμε το σαν σε περιπτώσεις που θέλουμε να αποδώσουμε ιδιότητα φτάνουμε να χρησιμοποιούμε το ως ακόμη κι εκεί που δεν πρέπει. Για να φέρω ένα παράδειγμα, εχθές στις "Αποδείξεις" τού Ευαγγελάτου άκουσα τον υπουργό Άρη Σπηλιωτόπουλο να λέει "αυτό που εχθές έμοιαζε βουνό σήμερα φαίνεται ως λόφος" (κατά προσέγγιση) ενώ φυσικά το σωστό θα ήταν "φαίνεται σαν λόφος" αφού δεν είναι.

Αυτό το έχει επισημάνει κι ο Γιάννης Χάρης στο βιβλίο του όπου παρομοιάζει το ως με οδοστρωτήρα. Πιστεύω πως ακριβώς τέτοιου είδους λάθη δείχνουν πως η διάκριση μεταξύ των περιπτώσεων είναι δύσκολη και η γενικευμένη επιλογή του σαν είναι μια έξυπνη επιλογή τής ίδιας τής γλώσσας. Και προφανώς έτσι θα πρέπει να παραμείνει.

Ο/Η Χρυσηίδα έγραψε:

Κι επειδή κανείς δεν διακινδύνευε την απάντηση, μας είπε ότι το "ως" είναι λόγιο, ότι χρησιμοποιώντας το νομίζουμε ότι μιλάμε πιο επίσημα, αλλά ότι το πιο φυσικό είναι το "σαν".

Click to expand...

Σωστός ο καθηγητής σου...

Επιστρέφω στο θέμα

Συνεχίζω να παρατηρώ πάμπολλες περιπτώσεις όπου το ως χρησιμοποιείται στην θέση τού σαν και αυτό δείχνει τελικά πως όντως η γλώσσα δυσκολεύεται να κάνει διάκριση μεταξύ ιδιότητας και παρομοίωσης και έτσι εξηγείται και η εξάπλωση τού σαν στην καθομιλουμένη. Είναι επιλογή τής γλώσσας.

Σκέφτομαι λοιπόν πως αυτό δεν γίνεται μοναχά στα Ελληνικά κι έτσι π.χ. καί στα Ολλανδικά χρησιμοποιούμε το als καί για την παρομοίωση όμως καί για να αποδόσουμε ιδιότητα ακριβώς όμοια με το σαν στην δική μας γλώσσα κι έτσι λέμε:
hij werkt als docent (δουλεύει σαν καθηγητής)
hij wekrt als een paard (δουλεύει σαν άλογο)

Όπου στην πρώτη περίπτωση είναι καθηγητής ενώ στην δεύτερη απλά είναι εργατικός, σαν άλογο.

Νομιζω ομως οτι τα Αγγλικα κανουν το δικο μας διαχωρισμο τον οποιο και διατηρουν.

Το like ειναι το σαν και το as ειναι το ως (ισως η ομοιοτητα δεν ειναι τυχαια).

Works as a professor ειναι σωστο... Works as a horse δεν ειναι.

Ο/Η Αντέρωτας έγραψε:

Νομιζω ομως οτι τα Αγγλικα κανουν το δικο μας διαχωρισμο τον οποιο και διατηρουν.

Click to expand...

Στα αγγλικά πράγματι υπάρχει η διαφορά. Στα Ελληνικά είναι μάλλον τεχνιτή.

Να προσθέσω σε όλα τα παραπάνω μια μικρή παρατήρηση, παιδιά:
Κοι οι Ιταλοί, όταν λένε fa l' ingeniere ή fa il medico π.χ.. δεν εννοούν ότι παριστάνει κάποιος το μηχανικό ή το γιατρό αλλά ότι είναι. Το αναφέρω σε σύγκριση με το εργάζεται ως γιατρός/σαν γιατρός, που δεν σημαίνει βεβαίως πως ¨κάνει το γιατρό".
Γενικά όμως, πριν από κάποια χρόνια που είχα ξαναπαρακολουθήσει τον ίδιο προβληματισμό, ο γλωσσολόγος καθηγητής που εξηγούσε τότε (δεν θυμάμαι ποιός ήταν) επέμενε πως το σαν, σημαίνει μίμιση.

Προσωπικά, γράφω "ως" και λέω "σαν".

Αλήθεια, έτσι από περιέργεια, σ' ένα βιογραφικό εσείς τι γράφατε; "Δουλεύω εκεί ως γραμματέας" π.χ., ή "σαν γραμματέας";

Ο/Η Παραμυθού έγραψε:

Προσωπικά, γράφω "ως" και λέω "σαν".

Click to expand...

Ο/Η Χρυσηίδα έγραψε:

Αλήθεια, έτσι από περιέργεια, σ' ένα βιογραφικό εσείς τι γράφατε; "Δουλεύω εκεί ως γραμματέας" π.χ., ή "σαν γραμματέας";

Click to expand...

Η διάκριση λοιπόν έχει περισσότερο να κάνει, όπως φαίνεται, με τυπικό και άτυπο λόγο. Το ως το προτιμάμε περισσότερο στην τυπική επικοινωνία ακριβώς μοιάζει πιο καθαρευουσιάνικο και έτσι πιο καθώς πρέπει.

Προσωπικά πιστεύω πως ο καθημερινός λόγος είναι ο πιο σωστός και αυτός που θα πρέπει να προτιμάται και στην τυπική επικοινωνία. Είναι η γενικότερη διατύπωση και φυσικά το περιεχόμενο που μπορούν να φροντίσουν για αυτό.

Κατά κύριο λόγο ακολουθώ τις ίδιες επιλογές σε γραπτό και προφορικό λόγο (εκτός από το "με λες" )

Ο/Η Παραμυθού έγραψε:

Κοι οι Ιταλοί, όταν λένε fa l' ingeniere ή fa il medico π.χ.. δεν εννοούν ότι παριστάνει κάποιος το μηχανικό ή το γιατρό αλλά ότι είναι.

Click to expand...

Ενδιαφέρουσα η παρατήρησή σου.

Πάντως είναι μάλλον πολλές οι γλώσσες που δεν κάνουν την διάκριση κι έχουν μία λέξη σαν το δικό μας σαν. Δίπλα στο Ολλανδικό als ας αναφέρουμε καί το Ισπανικό como.
Trabaja como professor (δουλεύει σαν καθηγητής)
Trabaja como perro (δουλεύει σαν το σκυλί)

Όπως και πιο πάνω με τα Ολλανδικά, στην πρώτη περίπτωση είναι καθηγητής, στην δεύτερη απλά δουλεύει πολύ.

Ελπίζω πως όταν βρει τον χρόνο ο Γλωσσολάγνος θα μπει στον κόπο να γράψει τί γίνεται σε ακόμα περισσότερες γλώσσες. Είναι κάτι που θα με ενδιέφερε να διαβάσω.

Άκουγα τώρα στην τηλεόραση μια κοπέλα που έλεγε "Εργάζομαι σαν ιδιωτική υπάλληλος..." και αμέσως κάποιος έσπευσε να διορθώσει: "Σαν;;!! Ώς!!"

Φοβάμαι πως το μόνο που κατάφεραν να κάνουν οι γραμματικές είναι να διευρύνουν την γκρίζα ζώνη όπου ο καθένας μπορεί να σπεύδει να διορθώσει! Κόντρα στο γλωσσικό αίσθημα μιας μεγάλης μερίδας τού λαού, μάλιστα.

Ευτυχώς, έπειτα που είπε "Σαν γλυκό θα ετοιμάσω το τάδε" δεν άκουσα διόρθωση.

κατι τετοια ακουω και απαντω: ειμαι ιδιωτικη υπαλληλος, και μετα διαπιστωνω, πως θελω να εκφραστω αλλα..με τετοια αγνοια του σωστου και φοβο για το λαθος, δεν καταφερνω να πω αυτα που θελω.

Αν είναι να χρησιμοποιήσω αυτήν την σύνταξη λέω απλά: "εργάζομαι σαν καθηγητής". Αν με διορθώσει κάποιος είμαι σε θέση να υπερασπιστώ την επιλογή μου.

Μια παρατηρηση...

δεν ειναι "αλλοκοτο" αυτο το : σαν ;

Εργαζομαι σαν ιδιωτικη υπαλληλος (σαν να λεμε δηλ.; )

Δηλ. εργαζομαι οπως εργαζονται οι ιδιωτικοι υπαλληλοι; (η εστω κατι αλλο παραπλησιο; )

Ενω το ειμαι, ειναι πιο σαφες (κατα την γνωμη μου, ακομη και αν το υπεραναλυσεις)

δεν έχω ακούσει ποτέ να λέει κάποια "εργάζομαι σαν ιδιωτική υπάλληλος" και να εννοεί "σαν να λέμε". Πάντα εννοεί την εργασιακή της ιδιότητα.

Κι εγώ όταν λέω "εργάζομαι σαν καθηγητής" ποτέ δεν είδα κάποιον να μπερδεύεται για το τί εννοώ. Όμως ποτέ!

Δεν είναι λοιπόν καθόλου αλλόκοτο και γι' αυτό υπάρχει όχι μόνο στα Ελληνικά αλλά και σε άλλες γλώσσες (βλ. πιο πάνω Ισπανικά κι Ολλανδικά).

Δύο μόρια και δύο επιρρήματα που κυριολεκτικά χτυπιούνται ανελέητα απο τους Έλληνες. Αφορμή για αυτό το θέμα, στάθηκε το επίσης συγκεκριμένο θέμα. Που βρίσκεται το λάθος; Μα φυσικά στο "σαν"! Το "σαν" δυστυχώς χρησιμοποιείται καταχρηστικά ακόμα και σε περιπτώσεις που δεν είναι αυτή η σημασία του. Πάμε να τα δούμε αναλυτικά ένα ένα.

Το μόριο "σαν" δηλώνει παρομοίωση ενώ το μόριο "ως" δηλώνει μια "πραγματικότητα" τρόπον τινά.

Παραδείγματα:

-Τρέχει σαν λαγός (δεν είναι λαγός αλλά μοιάζει με το λαγό στο τρέξιμο. Αν έμοιαζε και στην όψη με λαγό, πολύ πιθανόν να ήταν στιφάδο τώρα).

-Ο Νίκος είναι σαν στόκος! (δεν είναι όμως στόκος, εκτός αν παραλείψετε το "σαν"!)

-Ως πολίτης, ωφείλω να πληρώνω τους φόρους στο κράτος (είμαι πολίτης, άσχετο αν τελικά δεν πληρώνω τους φόρους!)

-Ο Γιάννης τρώει σαν γουρούνι (δεν είναι όμως γουρούνι).

-Ο Γιάννης ως γουρούνι τρώει (ναι, είναι πράγματι γουρούνι!)

Με τα παραπάνω παραδείγματα νομίζω κατέστη σαφές η διαφορά μεταξύ των δύο αυτών μορίων.

Πριν προχωρήσουμε όμως στα υπόλοιπα δύο επιρρήματα, πρέπει να διευκρινήσουμε ένα ακόμα συχνό λάθος! Η λέξη που συνοδεύει το "ως" να μην είναι στην ίδια πτώση! Για παράδειγμα λέμε:

-Η εκλογή του κ τάδε ως ακαδημαϊκός, η παρουσία του κ. Τάδε ως εκπρόσωπος της Ελλάδας κ.α

Αν λοιπόν θέλουμε να αποδώσουμε το σωστό νόημα, πρέπει να γράψουμε:

-Η εκλογή του κ. Τάδε ως ακαδημαϊκού, η παρουσία του κ. Τάδε ως εκπροσώπου.



Έτσι λοιπόν αγαπητή Λορένα το σωστό θα είναι "Πως φτιάχνουμε μέσα σε ανάρτηση κείμενο που λειτουργεί ως σύνδεσμος" (γιατί αυτό που θα βγάλουμε θα είναι σύνδεσμος! Εκτός αν μας βγεί κάτι άλλο· τότε πάω πάσο )

Φυσικά δεν έχω κάτι με τη Λορένα (μη παρεξηγηθώ). Απλώς είχε την ατυχία να πέσει πρώτη στα μάτια μου!

Σημαντική (χασμουρητό) σημείωση: Το "σαν" διατηρεί πάντοτε το τελικό -ν, άσχετα απο το αν η επόμενη λέξη αρχίζει απο σύμφωνο πχ σαν στόκος και όχι "σα στόκος".

Αλλά τότε όταν λέει ο πατέρας "Θα σου μιλήσω σαν πατέρας (ή σαν μεγαλύτερος)" σημαίνει ότι ότι ο ομιλητής έχει τις αμφιβολίες του;

Ο/Η Κόρτο Μαλτέζε έγραψε:

Αλλά τότε όταν λέει ο πατέρας "Θα σου μιλήσω σαν πατέρας (ή σαν μεγαλύτερος)" σημαίνει ότι ότι ο ομιλητής έχει τις αμφιβολίες του;

Click to expand...

:χμχμ: "Θα σου μιλήσω ως πατέρας",δεν ξέρω,δεν μου πάει,αλλά είναι το σωστό νομίζω.

Κολυμβητη, εχουμε ηδη ανοιξει θεμα για το ως vs σαν. Στη συγκεκριμενη συζητηση ειχαμε πει πανω κατω τα ιδια, με μια διαφορα (και δικη μου διαφωνια):

Το ως πραγματι χρησιμοποιειται για.. χμ... "ρεαλιστική παρομοιωση" ("ως πατέρας σου εχω να πω"), και ειναι λαθος η χρηση του για μη ρεαλιστικη παρομοιωση ("τρώω ως γουρούνι", "παίζω ως Βαζέχα").

Το σαν όμως, εχει παρει πλέον και τις δύο χρήσεις! Η φράση "τρώω σαν γουρούνι" είναι σωστή. Και η φράση "σαν πατέρας σου..." είναι κι αυτή σωστή, και δεν υποννοεί καμία αμφιβολία!

Με λίγα λόγια, όποιον τον μπερδέυουν τα παραπάνω, μπορεί να χρησιμοποιεί απλά το σαν για όλες τις περιπτώσεις και ειναι καλυμενος.