prequel, sequel, spoiler, trailer, spin-off στα Ελληνικά

Γράφοντας στο φιλικό φόρουμ της Κινηματογραφικής Λέσχης ξαναδιαπιστώνω την έλλειψη ελληνικών λέξεων για κάποια πολύ χαρακτηριστικά πράγματα, έτσι που και πάλι δανειζόμαστε από τα Αγγλικά.

Ήδη λέμε, ας πούμε, τρέιλερ. Θα μπορούσαμε, τάχα, να έχουμε για το τρέιλερ μια καλή εγχώρια λύση;

Στα Αγγλικά υπήρχε η λέξη sequel και με την απίστευτη πλαστική δύναμη αυτής της γλώσσας εύκολα φτιάχτηκε το prequel. Εμείς μιλούσαμε για την συνέχεια της ταινίας που όμως είναι, και πάλι, μια λέξη γενικής σημασίας. Και για πρίκουελ να χρησιμοποιήσουμε τί; και πάλι μια λέξη γενικής σημασίας όπως το προοίμιο ή το πρελούδιο; Κι αν για μια ταινία βγούνε π.χ. τρία πρίκουελ;

Και για το spoiler; Όπως θα είδατε, εδώ στο φόρουμ, αντί για σπόιλερ, γράφουμε απλά "Πλοκή" για να κρύψουμε αποκαλυπτικά στοιχεία της πλοκής, τα οποία κάποιοι δεν θα ήθελαν να ξέρουνε από πριν. Όμως φυσικά δεν είναι το ίδιο.

Λέμε "μου το χάλασες" κι υπάρχει και η λ. χαλάστρα αλλά δεν βλέπω να μπορεί να προκύψει από αυτά κάποια λύση.

Για την ώρα, και όσο χρησιμοποιούμε (καί) τις ξένες λέξεις, ας σημειώσουμε, πως όταν επιλέγουμε τις λέξεις πρίκουελ, σίκουελ, τρέιλερ κτλ. σε ελληνικό κείμενο, θα πρέπει να τις προτιμάμε έτσι, ελληνογραμμένες, με την ίδια λογική π.χ. που γράφουμε γκουρού και όχι गुरु, ή γιόγκα και όχι योग.



Έχοντας ασχοληθεί αρκετά με εξελληνισμό λογισμικού, αναζήτηση ελληνικών όρων, μέχρι και λεξιπλασία, όσο με έπαιρνε, έχω καταλήξει πως τα Αγγλικά έχουν μια ασυναγώνιστη δύναμη στον σχηματισμό λέξεων, ενώ τα Ελληνικά αποδεικνύονται δύσκαμπτα και μουδιασμένα (παρότι θα ήθελα πολύ να ήταν αλλιώς). Αυτό έχει να κάνει καί με τους περιοριστικούς κανόνες σχηματισμού, που έχουμε στα Ελληνικά, (σε αντίθεση με την απόλυτη ελευθερία που υπάρχει στα Αγγλικά) αλλά καί με την κουλτούρα των καιρών, και ακόμα πιο πολύ, με τις δυναμικές της εποχής μας (ραγδαία τεχνολογική εξέλιξη, άμεση επικοινωνία και πληροφόρηση σε παγκόσμιο επίπεδο μέσω του Διαδικτύου κτλ.)


Σε οποιαδήποτε περίπτωση, όποιος θέλει ας ρίξει τις ιδέες του εδώ για κινηματογραφικές λέξεις όπως spoiler, prequel, sequel, trailer, sneak preview κτλ.

Θίγεις ενδιαφέροντα θέματα, και θα πω πώς το βλέπω κι εγώ.

Το θέμα με τα Ελληνικά είναι οτι έχουμε κατα κάποιο τρόπο διγλωσσία. Μπορούμε δηλαδή να αυτοσχεδιάσουμε νέες λέξεις με κάποια πλαστικότητα, αλλά οι Ελληνικές αυτοσχέδιες λέξεις είναι καταδικασμένες να μείνουν προφορικές και να μή μπορούν να μπουν σε κάποιο έγγραφο.

Φαντάζομαι οτι η λέξη prequel θα ξεκίνησε ως παιχνίδισμα των Αμερικάνων δημοσιογράφων ή κάποιων σκηνοθετών. Παρόλαυτά είναι πλέον μια δόκιμη λέξη που είναι αποδεκτή ακόμα και σε επίσημο ή εγκυκλοπαιδικό κείμενο. Αντίθετα αν οι εδώ δημοσιογράφοι καθιερώσουν έναν όρο (πχ. "χαλάστρα") αυτή δεν θα γίνει αποδεκτή σε επίσημο κείμενο ή έκθεση. Για είναι, θα πρέπει να γίνει νεολογισμός από δόκιμες ρίζες (βλέπε για παράδειγμα τα "γενόσημα").

Αν ήταν να ακολουθήσουμε τη φιλοσοφία των calques (πχ skyscrapper -> ουρανοξύστης) φαντάζομαι θα φτιάχναμε λέξεις όπως "έπεια" (όπως "συνέπεια" χωρίς την πρόθεση συν-, βλ. "επόμενο") για το σήκουελ και "πρόπεια" για το πρήκουελ

Το τρέιλερ αποδίδεται ωραία σαν "προϊδεασμός" και το τήζερ σαν "όχληση", αν και είναι δυσπρόφερτες σε σχέση με τις δισύλλαβες αγγλικές λέξεις.

@Αντέρωτα
Εγώ πάλι πιστεύω πως μια λ. προερχόμενη από δημοσιογράφους, που έχουν άμεση πρόσβαση στην μάζα, έχει τις καλύτερες πιθανότητες να πιάσει. Είμαι σίγουρος πως υπάρχουν και παραδείγματα αν και δεν έχω εύκαιρα.

Ίσως η λ. προϊδεασμός, πάντως, να είναι πιο κοντά σε κάτι που θα μπορούσε να φτουρήσει για τρέιλερ, αν κι αυτή, μάλλον δεν πολυκάθεται καλά.

Να σημειώσουμε, επίσης, πως η κοπτοραπτική, που προτείνεις, δεν αποτελεί έγκυρο τρόπο σχηματισμού λέξεων στην γλώσσα μας. Μέχρι τώρα, τουλάχιστον, γιατί ίσως θα πρέπει να το σκεφτούμε σοβαρά, κάποια στιγμή.

Δεν ξέρω τί εννοείς ακριβώς οτι η κοπτοραπτική δεν είναι "έγκυρη". Αν θεωρήσουμε τους τύπους του http://www.slang.gr σαν μέρος της ζωντανής γλώσσας μας, είναι κατά κάποιο τρόπο κι αυτά κοπτοραπτική.

Αν εννοείς οτι ετυμολογικά δεν είναι έγκυρα, ούτε στα Αγγλικά είναι. Υπάρχει λατινικό ρήμα sequor από όπου κατάγεται το sequel, αλλά δεν υπάρχει ρήμα *prequor από το οποίο θα καταγόταν το prequel! Είναι απλά portmanteau, μονο που στον Αγγλόφωνο τύπο ή γραμματεία, ίσως να είναι πιο αποδεκτό από ότι εδώ.

ΥΓ. Μιας και οι "Αμερικανιές" και οι "Αγγλικούρες" ενοχλούν και μας κάνουν να ψάχνουμε μεταφράσεις, μήπως θα ήταν πιο αποδεκτό αν θεωρούσαμε τις λέξεις λατινογενείς και τις κάναμε "η σεκουέλα" και "η πρεκουέλα" να ξεμπερδεύουμε;

ΥΓ. Στα Ιταλικά και τα Γαλλικά βλέπω μεταφράσεις του πρήκουελ που στα Ελληνικά θα αποδιδόταν ως "προεπεισόδιο" (antepisode) ή "προποιόν" (antefatto)

ή θα μπορούσαμε να τις κάνουμε συντμήσεις, αντί για μια λέξη. Sneak Peak = Μια κλεφτή ματιά = Μικλεμα. Αυτό είναι μια μίκλεμα από την επερχόμενη ταινία τάδε!

Μην το συζητάς για τα Αγγλικά, Αντέρωτα, είπαμε: στα Αγγλικά δεν υπάρχουν κανόνες στο σχηματισμό λέξεων. Στα Ελληνικά υπάρχουν: χρησιμοποιουμε π.χ. συγκεκριμένες καταλήξεις, ενίοτε με συγκεκριμένη σημασία ή αλλιώς χρησιμοποιούμε την σύνθεση. Το θέμα της λέξης, όμως, μένει ανέπαφο.

Με παραπέμπεις στο σλανγκ αλλά δεν είδα κάτι εκεί. Δείξε μου περιπτώσεις λέξεων όπου στον σχηματισμό κόβεται κάτι από το θέμα. Εάν πράγματι η γλώσσα έχει αρχίσει να σχηματίζουμε λέξεις και έτσι, έχει καλώς. Έχω πάντως την αίσθηση πως δεν το κάνει και πως το αφτί μας προσδοκά το θέμα "ακακοποιίητο".

Μια σπάνια περίπτωση είναι η λ. ηλεταχυδρομείο (αντί ηλεκτρονικο) που πρότεινε ο Γιάννη Χάρης και είπαμε να την δοκιμάσουμε και εδώ, και που δεν έχει πραγματική εξάπλωση.

Λοιπόν! Για το σπόιλερ προτιμώ το "χαλάστρα" αν και το 'σποϊλεριά', κατά του 'σπλατεριά' , που λέω μια χαρά μου φαίνεται κι αυτό. Για τα πρικουελ σικουελ μ' άρεσε η ιδέα του αντέρωτα 'πρεκουέλα' 'σεκουέλα' αλλά θα τα προτιμούσα 'πρικουέλα' κ 'σικουέλα' αντίστοιχα, αλλά δε ξέρω γιατί. Και το 'προεπεισόδιο' καλό μου φαίνεται. Αν και δε βρίσκω το λόγο, μιας και μου φαίνονται εύηχα έτσι όπως είναι έτσι κι αλλιώς. Και το 'ημέλι' του γλωσσολάγνου μου άρεσε.

Ο/Η Γλωσσολάγνος έγραψε:

Τη «χαλάστρα» ως απόδοση του spoiler τη βρίσκω όχι μόνο νοηματικά ορθή, αλλά κι εκφραστική. Συνεπώς τη θεωρώ πολύ πετυχημένη. Γιατί να μη δημιουργούμε τέτοιες λέξεις αντί να πασχίζουμε ν' αντιστοιχήσουμε π.χ. το κολοβό β' συνθετικό της αγγλικής λέξης prequel;

Click to expand...

Γιατί εδώ βλέπω ένα σημείο οπου τα Αγγλικά λειτουργούν αλλιώς από τα Ελληνικά: ενώ η λέξη spoiler έχει μπει στη γραμματεία της γλώσσας, στα Ελληνικά η λέξη "χαλάστρα" είναι φορτισμένη με μια ανεπίσημη, προφορική δυναμική. Αν δεις τη λέξη "χαλάστρα" σε ένα επίσημο κείμενο θα ξενίσει, μιας και θα ταιριάζει πιο πολύ σε ευθυμογραφία

Κοιταξα την προηγουμενη συζητηση να θυμηθω τι λεγαμε, και τελικα το λατινογενες "προεπεισόδιο" φαινεται η καλυτερη μεταφραση

Νομίζω πως μου φαίνεται καλύτερη λύση η ελληνικοποίηση των ξένων όρων κι όχι η προσπάθεια μονολεκτικής «μετάφρασης» τους. Είναι πιο εύκολο και να δημιουργηθεί και να επικρατήσει. Κατά τα άλλα μπορούμε να σκεφτούμε όσους όμορφους όρους θέλετε. Η γλώσσα όμως δεν δημιουργείται σε εργαστήρια. Δημιουργείται στην καθημερινή ομιλία. Παρατηρήστε μια παρέα νέων να συζητάει για ταινίες. Τις λίγες φορές που δεν θα χρησιμοποιήσουν τους αγγλικούς όρους, θα τους ελληνικοποιήσουν, δεν θα τους μεταφράσουν. Θα πουν π.χ.: «σποϊλάρισμα» ή «μη μου το σποϊλάρεις». Και πιστεύω πως αυτοί οι όροι έχουν τη δύναμη να περάσουν, αργά-αργά και στον επίσημο λόγο. Σίγουρα πάντως ευκολότερα απ’ όσο θα περνούσε ένας λόγιος και κατασκευασμένος τύπος στην καθημερινή ομιλία.

Η πλάκα είναι όμως πως ειδικά στη δική μας γλώσσα, οι λέξεις αποδίδουν και τις έννοιες. Πώς να σπάσουμε τη συνήθεια αιώνων; Και γιατί να δεχτώ το πρικέλι και να μη διαλέξω 2-3 συλλαβές στην τύχη; Να το πούμε (το) μεράνιο; Τι θα πει μεράνιο; Τίποτα. Βαφτίζω έτσι το prequel στη γλώσσα μου, όπως κάνουν κι οι περισσότεροι άλλοι λαοί. Το sequel να το πούμε (η) δάμη; Θηλυκό αυτή τη φορά...φαντασία να υπάρχει! Να το πούμε.
Ναι, αλλά...σοβαρά τώρα.
Δεν πάει έτσι. ;)

Δίκιο έχεις για τα συγκεκριμένα παραδείγματα, Γλωσσολάγνε. Δεν ήθελα να φανώ απόλυτη για τις γλώσσες των άλλων λαών, και ούτε τις έχω μελετήσει όλες βέβαια. Αλλά δες πόσο άσχημα ακούγεται το πρικέλι ή το σπολέρι κτλ. Εξάλλου οι λατινικές λέξεις από τις οποίες προέρχονται είναι άγνωστες στους περισσότερους Έλληνες. Αγαπώ τα αγγλικά, που τα γνωρίζω πολύ καλά και τα θεωρώ σε πολλά σημεία πιο ευέλικτα των ελληνικών. Και μακριά από μένα κάθε είδους αρχαιολατρία κτλ. Τα γράφω γρήγορα και λίγο αγχωμένα, για να διαλύσω την λανθασμένη εντύπωση που έδωσα παραπάνω. ))

Τι θέλησα να πω, λοιπόν; Ότι θεωρώ το "πρικέλι" πολύ άσχημο και για μένα, όσο δεν υπάρχει αντίστοιχος μονολεκτικός όρος στα ελληνικά, αρκεί η λέξη στα αγγλικά. Θα πω "πρίκουελ" λοιπόν, και για όποιον δεν καταλαβαίνει - π.χ. έναν μεγαλύτερο άνθρωπο - θα εξηγήσω τι εννοώ. Μου άρεσε πολύ και ο όρος "αναδρομικό διήγημα" (και όχι, δεν τον θεωρώ τόσο δύσκαμπτη ελληνικούρα), αλλά πολύ φοβάμαι ότι δεν είναι καθόλου διαδεδομένος και θα πρέπει να εξηγείς μέχρι κι αυτόν, ακόμη και σε νεότερα άτομα. Αλλά μη μου λέτε για σικέλια και τρελέρια, είναι άκρως αντιαισθητικά, βρε παιδιά! Προσωπική γνώμη πάντα.

Η Νουρμπανου εχει ενα δικιο οσον αφορα οτι τα Αγγλικα και τα Ελληνικα εχουν διαφορετικη πλαστικοτητα. Αυτο φαινεται στην περιπτωση συντμησεων και portmanteaus (πχ intro = εισαγωγη, απο το introduction, και κατοπιν outro = επίλογος, υπο την εννοια του οτι out ειναι το αντιθετο του in).

Επισης, οπως εχω αναφερει παραπανω, τα Αγγλικα ειναι λιγοτερο συντηρητικά οσον αφορα την επισημοποιηση μιας λεξης. Φανταζομαι (χωρις να ειμαι σιγουρος) οτι οι λεξεις sequel και spoiler θα μπορουσαν να αναφερθουν σε μια Αγγλόφωνη διατριβη, ενω αντιθετα "χαλάστρα" και "σποϊλεριά" οχι

Παντως αφου η λεξη σηκουελ ειναι λατινογενης (sequela = συνεπεια καποιου πραγματος), θα μπορουσαμε να το αποδοσουμε στα Ελληνικα οπως εχουμε κανει τοσες φορες απο τα Λατινικα (π.χ. "σεκουέλα" )

Και βέβαια έχω σκεφτεί πόσο περίεργο θα είχε φανεί π.χ. στις κυρίες, όταν άκουσαν για πρώτη φορά το "ομπρελίνο" κ.ά. Αλλά θέλω να πω ότι και οι 4 λέξεις για τις οποίες μιλάμε εδώ είναι όντως κωμικές κι αντιαισθητικές, αν ελληνικοποιηθούν. Ίσως είναι παραπλανητικός ο τίτλος του νήματος. Νόμιζα ότι θα εξετάζαμε κατά πόσο υπάρχουν ή μπορούν να αποδοθούν οι 4 λέξεις στα ελληνικά, με ελληνικές ρίζες πάντα, είτε μονολεκτικά είτε περιφραστικά.

Ασφαλώς και δέχομαι την ανάμειξη των ελληνικών με ξένες λέξεις, κυρίως νέους τεχνολογικούς όρους κ.ά. και είναι ωραίο που έχουμε ήδη πολλές λατινικές/ιταλικές, αγγλικές, τούρκικες, μέχρι και περσικές (!) λέξεις στο λεξιλόγιό μας, όπως λες. Ακόμη, έχω μία ιδιαίτερη αγάπη και προς τις ελληνικές διαλέκτους και ιδιώματα και προσπαθώ πάντα να "συλλέγω" και να διατηρώ στη μνήμη λέξεις που δεν γνωρίζω (απ' τα ποντιακά, τα κρητικά, τα θρακιώτικα, τα κυπριακά κ.ά.). Όλα αυτά πλουτίζουν τη γλώσσα μας και κατ' επέκταση, τον κόσμο μας, όπως γνωρίζετε. ;)

Ακούστε τι έπαθα: Όπως είπα στην προηγούμενη ανάρτηση, μου φαίνεται καλύτερο το να ελληνικοποιήσουμε τους ξένους όρους απ' το να τους μεταφράσουμε. Σκεφτόμουν ωστόσο πως ούτε εμένα μ' αρέσει πολύ, ακουστικά, η λέξη "πρικέλι". Και τότε μου ήρθε στο νου η λέξη "κρικέλι" (ο μικρός κρίκος). Η λέξη αυτή έχει ρίζα ελληνική, και εμένα μου ακούγεται μια χαρά. Έχει κανείς την παραμικρή ιδέα πως γίνεται να αντιλαμβάνομαι τόσο διαφορετικά δύο λέξεις που διαφέρουν μόνο σε ένα φώνημα;

Τρέιλερ : Σύνοψη
Σίκουελ : Συνέχεια

Χρησιμοποιώ πολύ απλές λεξούλες γιατί και σε άλλες περιπτώσεις οι λέξεις δεν αποδίδουν ακριβώς το νόημα, ούτε σημαίνουν ένα και μόνο πράγμα, όπως αναφέρθηκε παραπάνω και το trailer. Τα πάντα είναι η συνήθεια στην επανάληψη και το κατά πόσο μία λέξη είναι γενικότερα εύηχη μέσα σε μία πρόταση.

Αν π.χ πούμε "είδες τη σύνοψη της τάδε ταινίας ;" Μου ακούγεται μια χαρά. Αν και ξέρω ότι έχουμε συνηθίσει αλλού τη χρήση της σύνοψης σε λεξικό βρήκα πώς "αρχ. σημ.: `συνολικό κοίταγμα΄".

Το ίδιο παράδειγμα αν δώσω για τη συνέχεια του τάδε βιβλίου ευσταθεί σαν πρόταση και νόημα :D

Δεν χρειάζεται να είναι κάτι πολύ περίπλοκο για να είναι ελληνικό αλλά από την άλλη ορισμένες λέξεις ναι τις έχουμε συνηθίσει με τους αγγλικούς τους όρους.. δεν θεωρώ ότι είναι τόσο κακό.. αχ και δεν θέλω να θίξω το θέμα για τον κατακερματισμό της γλώσσας..

Κάποιες φορές, ένας δευτερεύων χαρακτήρας ή κάποια άλλη πλευρά μιας σειράς ή ταινίας, αποτελεί κεντρικό θέμα για μια νέα σειρά/ταινία. Μια τέτοια περίπτωση είναι π.χ. η σειρά Joey η οποία είχε σαν θέμα έναν μόνο από τα πολλά φιλαράκια της σειράς Friends. Ή και η σειρά Better Call Saul που ξεκινά κι έχει σαν θέμα τον ξεπουλημένο δικηγόρο Σολ, της σειράς Breaking Bad.

Μια τέτοια σειρά/ταινία ονομάζεται στα Αγγλικά spin-off ή και sidequel.

Αναρωτιέμαι, υπάρχει ένας αντίστοιχος όρος στα Ελληνικά, κι αν όχι, θα μπορούσαμε να σκαρφιστούμε έναν;

παραταινία; παρασειρά; ξέρω, δεν ακούγονται καλά... πλαγιεπεισόδιο; πλαγιοσειρά; πλαγιοταινία;

διάολε.. και στο σχολείο μάς πείσανε για την πλαστική δύναμη της ελληνικής γλώσσας...