Οίνωψ Πόντος: Τι εννοεί ο ποιητής;

Έχω χρόνια, μια απορία περί του οίνοπος πόντου.

(σσ: Αν υπάρχει ήδη κάποιος νημάτιο με το θέμα, και μου διέφυγε, παρακαλώ, αν είναι εύκολο, να συγχωνευτεί).

Η φράση είναι από την Α ραψωδία της Οδύσσειας του Ομήρου, στίχ. 183 – 184 και στο πρωτότυπο έχει ως εξής:

πλέων ἐπὶ οἴνοπα πόντον ἐπ' ἀλλοθρόους ἀνθρώπους,
ἐς Τεμέσην μετὰ χαλκόν, ἄγω δ' αἴθωνα σίδηρον.

Αυτοί οι στίχοι στην μετάφραση Καζαντζάκη – Κακριδή έχουν ως εξής:

Ταξιδεύω για τόπο αλλόγλωσσο, την Τέμεσα, στο πέλαο το κρασάτο,
στραφταλιστό να δώσω σίδερο, χαλκό να πάρω πίσω.

Συμπέρασμα: Οίνωψ Πόντος = κρασάτο πέλαγος.

Αυτός ο συγκεκριμένος επιθετικός προσδιορισμός με έχει μπερδέψει πολύ. Το κρασί δεν είναι επουδενί γαλάζιο. Ποια εικόνα θέλει να μας δώσει ο Όμηρος επιλέγοντας τη λέξη οίνωψ; Είναι κάποιο χρώμα; Είναι μια μεταφορά της ταραγμένης θάλασσας που μοιάζει μεθυσμένη; Πάντως, επειδή είχα ζήσει για κάμποσα χρόνια δίπλα σε λιμάνι, όταν ερχόταν το σύννεφο της σκόνης από τη Σαχάρα, η θάλασσα, αντανακλούσε το κιτρινωπό χρώμα του ουρανού, συγκεκριμένα είχε μια γκριζοκίτρινη απόχρωση. Υπάρχει κάποιος που να μπορεί να μου λύσει την απορία;

Νικολέτα διαβάζεις Όμηρο και από πρωτότυπο; (μακάρι να μπορούσα και εγώ. Μου αρέσει τόσο πολύ ο Όμηρος... )


Επίσης στη μετάφραση Μαρωνίτη μεταφράζεται έτσι:

εδώ μ' ένα καράβι και συντρόφους έφτασα, έτοιμος
να ανοιχτώ στο μπλάβο πέλαγος*, πηγαίνοντας σ' αλλόγλωσσους
ανθρώπους, στην Tεμέσα· γυρεύω ν' ανταλλάξω σίδηρο γυαλιστερό
που φέρνω, με χαλκό· κι όσο για το καράβι μου, με περιμένει.

*βαθυγάλαζο πέλαγος, που έχει δηλαδή σκούρο μπλε χρώμα. (Σχολικό βιβλίο)


Στη μετάφραση του Σιδέρη το επίθετο οἴνωψ δεν αναφέρεται καθόλου...


τώρα, και πάω σ’ αλλόγλωσσους ανθρώπους, στην Τεμέση,
τη θάλασσα αρμενίζοντας, χαλκό να πάρω εκείθε.


Ούτε στη μετάφραση του Εφταλιώτη δεν αναφέρεται (μάλλον το αποφεύγουν κάποιοι μεταφραστές για την αμφιλεγόμενη μετάφραση του...) :χμχμ:

τα πέλαγ' αρμενίζοντας προς τους ξενογλωσσίτες
τής Τέμεσης, με σίδερο, χαλκό απ' αυτούς να πάρω.

Οδυσσέα: Όχι η αδερφή μου, που είναι απόφοιτη φιλολογίας, είχε διδαχτεί Όμηρο και μου είχε δείξει κάποια βασικά γραμματικά και λεξιλογικά στοιχεία, αλλά δεν μπορώ να διαβάσω από το πρωτότυπο, χωρίς να έχω δίπλα κάποια μετάφραση στα νέα ελληνικά. Αυτή η φράση περί του οίνοπος πόντου, για κάποιο λόγο, έχει προκαλέσει έναν ευρύτερο προβληματισμό σε έναν σεβαστό αριθμό ανθρώπων, σχετικά με την ερμηνεία και το νόημά της. Αν δεν κάνω λάθος στην Φρανκφούρτη υπάρχει μια γέφυρα, όπου επάνω υπάρχει γραμμένη η φράση: πλέων ἐπὶ οἴνοπα πόντον ἐπ' ἀλλοθρόους ἀνθρώπους. Στον Οδυσσέα του Τζόις υπάρχει κι εκεί η αναφορά της φράσης σε ένα σημείο που γίνεται λόγος για την θάλασσα. Ακόμα και η χρήση της αγγλικής μετάφρασης (wine dark sea) από κάποιον ξένο πολιτικό, κάποτε είχε σηκώσει θύελλα σχολίων. Γενικά, έχω την εντύπωση πως χιλιάδες χρόνια μετά από την σύλληψη και την καταγραφή της, αυτή η φράση, δημιουργεί, ακόμα, θαλασσοταραχές. ))

Πάντως η μετάφραση του Μαρωνίτη (που έχω παραθέσει στην ανάρτηση #5) σε αυτούς τους στίχους δεν είναι και τόσο ακριβής...

[Νικολέτα, αυτή είναι η γέφυρα;]

εγώ θα έκλινα να πιστέψω πως παρομοιάζει την θάλασσα με το κρασί γιατί καί τα δυο σε ζαλίζουν και ξερνάς ( ) αλλά με μια ματιά η λ. μοιάζει να έχει β' συνθετικό την όψη και άρα θα συμπέραινε κανείς πως η παρομοίωση αφορά την εικόνα της θάλασσας και του κρασιού και όχι τις ιδιότητές τους. Αλλά όπως είπα, πρόχειρες σκέψεις μου δίχως να το ψάξω καθόλου.

Ο/Η Φάρος έγραψε:

εγώ θα έκλινα να πιστέψω πως παρομοιάζει την θάλασσα με το κρασί γιατί καί τα δυο σε ζαλίζουν και ξερνάς ( ) αλλά με μια ματιά η λ. μοιάζει να έχει β' συνθετικό την όψη και άρα θα συμπέραινε κανείς πως η παρομοίωση αφορά την εικόνα της θάλασσας και του κρασιού και όχι τις ιδιότητές τους. Αλλά όπως είπα, πρόχειρες σκέψεις μου δίχως να το ψάξω καθόλου.

Click to expand...

Κι εγώ στην αρχή είχα σκεφτεί αυτό που λέει ο Σάντσο, οτι δηλαδή η τρικυμια σε ζαλιζει και είσαι σαν μεθυσμένος. Αλλά το -ωψ δείχνει οτι η παρομοίωση είναι οπτική.

Θα έλεγα οτι πρέπει να μας φέρει στο νου το σκουρο (αν όχι βιολετί) κρασί, και τη θαλασσα να τη φανταστουμε σκουρόχρωμη και συμπαγή.

Οι παραδοσιακοί μελετητές του Ομήρου το αποδίδουν ως θάλασσα στο χρώμα του κρασιού. Αν και ο όρος δεν εμπνέει ιδιαίτερη εμπιστοσύνη στους σύγχρονους επιστήμονες, είναι ίσως ο πιο πειστικός. Ούτε εμένα με ικανοποιεί η ερμηνεία με το κρασί, ειδικά αν σκεφτούμε πως το επίθετο συναντάται άλλες δύο φορές στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια για να χαρακτηρίσει τα... βόδια. Στο ν32 της Οδύσσειας και στο Ν703 της Ιλιάδας αναφέρεται το βόε οἴνοπε το οποίο είναι μάλλον προομηρικό (Fοινοπ- με δίγαμμα), για να μην πω πως έχει ρίζες από το γραμμική Β αφού σε πινακίδα γραμμικής έχει χρησιμοποιηθεί ένας παλαιότερος τύπος του οἴνοπε το wo-no-qo-so. Κατά την άποψή μου η λέξη είχε εντελώς διαφορετική σημασία από τον οίνο προομηρικά (ο Heubeck λέει πως ίσως το είχαν συνδυάσει με το βόε σε παρομοιώσεις) αλλά κανείς δε μπορεί να πει με σιγουριά τι σημαίνει, οπότε καταφεύγουμε στην ευκολότερη ερμηνεία.
Ελπίζω να μη σας κούρασα με τα αμιγώς φιλολογικά!

Βρήκα και τις εξής κειμενικές αναφορές στο λεξικό των Liddell – Scott:

(Παρακαλώ ελέγξτε τες κι εσείς, οι υπόλοιποι, μπας κι έχω κάνει καμία πατάτα, διότι το CD με το TLG μου, δεν το παίζει το μπαουλοντίβανο, ο υπολογιστής μου)

Για οἰν-ώψ , ῶπος, ὁ, ἡ,:

από: Σοφοκλέους, Οιδίπους επί Κολωνώ, στίχ. στίχος 674 (στο χορικό):

θαμίζουσα μάλιστ᾽ ἀηδὼν
χλωραῖς ὑπὸ βάσσαις,
τὸν οἰνωπὸν ἔχουσα κισσὸν
καὶ τὰν ἄβατον θεοῦ
φυλλάδα μυριόκαρπον ἀνήλιον
ἀνήνεμόν τε πάντων
χειμώνων

το οποίο μεταφράζεται ως εξής (μτφρ: Ηλία Π. Βουτιερίδου)

το γλυκόλαλο αηδόνι κελαδάει
συχνάζοντας στα δροσερά φαράγγια,
πάνω στο μαύρο τον κισσό πετώντας
και στου θεού τ' απάτητο το δάσος,
που κάνει πλήθος τους καρπούς κι' ούτ' ήλιος
ούτε κανένας άνεμος το πιάνει

Από τον Οιδίποδα Τύραννο του Σοφοκλή, στίχ. 211:

οἰνῶπα Βάκχον εὔιον,
Μαινάδων ὁμόστολον

Και σε μετάφραση του Γ. Θεμελη:

Τον φλογερό εύιο Βάκχο
των μαινάδων τον σύντροφο.

Στις Βάκχες του Ευριπίδη στίχ. 236:

λέγουσι δ᾽ ὥς τις εἰσελήλυθε ξένος,
γόης ἐπῳδὸς Λυδίας ἀπὸ χθονός,
ξανθοῖσι βοστρύχοισιν εὐοσμῶν κόμην,
οἰνῶπας ὄσσοις χάριτας Ἀφροδίτης ἔχων,
ὃς ἡμέρας τε κεὐφρόνας συγγίγνεται
τελετὰς προτείνων εὐίους νεάνισιν.

Και σε μετάφραση του Παντελή Πρεβελάκη:

Λεν ακόμα πώς ήρθε κάποιος ξένος
μάγος και ξορκιστής απ' τη Λυδία
με μυρωμένα τα ξανθά σγουρά του,
στην όψη κρασωπός, πού 'χει στα μάτια
της ερωτιάς τις χάρες και που σμίγει
με κορασιές τη μέρα και τη νύχτα,
καλώντας τις σε βακχικά γιορτάσια


Για το οἶνοψ , οπος, ὁ, (ὄψ) υπάρχουν οι εξής αναφορές.

Ιλιάδα Ομήρου, ραψωδία Ψ στίχ. 316:

μήτι τοι δρυτόμος μέγ᾽ ἀμείνων ἠὲ βίηφι:
μήτι δ᾽ αὖτε κυβερνήτης ἐνὶ οἴνοπι πόντῳ
νῆα θοὴν ἰθύνει ἐρεχθομένην ἀνέμοισι:
μήτι δ᾽ ἡνίοχος περιγίγνεται ἡνιόχοιο.

Μετάφραση Κακριδή – Καζαντζάκη:

Ο νους τον κάνει, κι όχι η δύναμη, τον άξιο το λοτόμο᾿
ο νους τον καπετάνιο το άρμενο στο πέλαο το κρασάτο
να κουμαντάρει, σύντας οι άνεμοι το δέρνουν πέρα δώθε.
ο νους και τον που τρέχει στ᾿ άλογα βοηθά και πρώτος φτάνει.

Οδύσσεια Ομήρου, ραψωδία Ε, στίχ. 132:

τὸν μὲν ἐγὼν ἐσάωσα περὶ τρόπιος βεβαῶτα
οἶον, ἐπεί οἱ νῆα θοὴν ἀργῆτι κεραυνῷ
Ζεὺς ἐλάσας ἐκέασσε μέσῳ ἐνὶ οἴνοπι πόντῳ.

Μετάφρ. Κακριδή – Καζαντζάκη:

Όμως αυτόν εγώ τον γλίτωσα, σαν έφτασε καβάλα
σε μια καρένα, μόνος τ᾿ άρμενο του το 'χε ο Δίας τσακίσει
μες στο κρασάτο πέλαο, ρίχνοντας φλογάτο αστροπελέκι.

Οδύσσεια Ομήρου Ραψωδία β, στίχ. 421:

τοῖσιν δ᾽ ἴκμενον οὖρον ἵει γλαυκῶπις Ἀθήνη,
ἀκραῆ Ζέφυρον, κελάδοντ᾽ ἐπὶ οἴνοπα πόντον.

Μετάφρ. Κακριδή – Καζαντζάκη:

και πρίμο αγέρα η γαλανόματη τους έστελνε Παλλάδα,
πονέντε δυνατό, στο πέλαγο που αχούσε το κρασάτο.

Επίσης υπάρχουν και τα εξής:

Η φράση βόε οἴνοπε συναντάται στα:

Ιλιάδα, ραψωδία Ν, στίχ. 703:

Αἴας δ' οὐκέτι πάμπαν Ὀϊλῆος ταχὺς υἱὸς
ἵστατ' ἀπ' Αἴαντος Τελαμωνίου οὐδ' ἠβαιόν,
ἀλλ' ὥς τ' ἐν νειῷ βόε οἴνοπε πηκτὸν ἄροτρον
ἶσον θυμὸν ἔχοντε τιταίνετον

μεταφρ. Κ – Κ:

Ο Αίας ωστόσο, ο γιος ο γρήγορος του Οϊλέα, μακριά καθόλου
από τον Αίαντα δεν ξαλάργευε, το γιο του Τελαμώνα.
Πώς στέριο αλέτρι σε πρωτόργωτο χωράφι αδερφωμένα
ζευγάρι βόδια κρασοκόκκινα τραβούνε (κτλ)

Οδύσσεια ραψωδία Ν στίχ, 32:

ὡς δ' ὅτ' ἀνὴρ δόρποιο λιλαίεται, ᾧ τε πανῆμαρ
νειὸν ἀν' ἕλκητον βόε οἴνοπε πηκτὸν ἄροτρον

μεταφρ. Κ – Κ:

Πως ο ξωμάχος, που το αλέτρι του σε χέρσα γη ολημέρα
τα βόδια τα κρασάτα του 'σερναν, λαχτάρησε το δείπνο

Tέλος σε κάποιου μεταγενέστερου Τρυφιόδωρου στο έργο: Ιλίου Άλωσις υπάρχει η εξής αναφορά:

ἀλλ' ὅτε κυκλώσασα περίτροχον ὄμματος αὐγὴν
ἀντιτύπους ἀκτῖνας ἐφέλκεται ἠελίοιο:
τοίη μαρμαίρουσα Θεραπναίη τότε νύμφη
οἴνοπα πῆχυν ἀνεῖλκε, φίλου πυρὸς ἡνιοχῆα.


για το οποίο βρήκα την εξής μετάφραση στα αγγλικά από εδώ


but when, orbing the rounded radiance of her eye, she draws to herself the reflected rays of the sun: even so did the lady of Therapne on that night in her radiance lift up her wine-hued arm, directing the friendly fire.

Μήτις αν μπορείς να αναφέρεις κι άλλα για την προομηρική και γραμμική προέλευση της συγκεκριμένης λέξης , ή κάποια βιβλιογραφική αναφορά (όποτε φυσικά μπορείς κι έχεις χρόνο) θα ήταν τέλεια.

Απορία: οι δύο ορθογραφίες της λέξης με ο και ω παίζουν κάποιο ρόλο;

ΥΓ: Σας ζάλισα ε; Συγγνώμη

Νικολέτα η παρουσίαση σου ήταν άριστη!!!

Και μια ωραία παρουσίαση εδώ

Και σε μια άλλη μετάφραση (Πανταζής Κοντομίχης)

στα πέλαγα τα μαύρα τριγυρνώντας

ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ-εκδόσεις Γρηγόρης

Οδυσσέααα, πες αλεύρι: Χάρη στην αναφορά της Μήτιδας στον Heubeck ανακάλυψα το εξής:

Ομήρου Οδύσσεια : κείμενο και ερμηνευτικό υπόμνημα , γενική εισαγωγή Alfred Heubeck ; επιμέλεια Ρεγκάκος Αντώνης ; μετάφραση Μαρία Καίσαρ; Ρένα Χαμέτη; Φιλιώ Φιλίππου, 3 τόμοι
Και βρήκα και στην εθνική βιβλιοθήκη της Ελλάδος και αυτό που υποθέτω (αν δεν κάνω λάθος) πως είναι το ίδιο, στα αγγλικά:
A commentary on Homer's Odyssey / Alfred Heubeck, Stefanie West and J. B. Hainsworth, Oxford : Clarendon Press 1988-1989, 2 τόμοι
Βέβαια κάνει ο κάθε τόμος (στην ελληνική μτφρ) από 50 έως 60 περίπου ευρώ…

Αναρωτιέμαι, αυτό, σε πόσες σχολικές βιβλιοθήκες να υπάρχει άραγε;

Στη δική μας βιβλιοθήκη υπάρχει μια παμπάλαια έκδοση της Οδύσσειας στη μετάφραση του Εφταλιώτη (η οποία δεν είναι και ολοκληρωμένη...)

Πιστεύω πως η βιβλιοθήκη μας είναι πολύ καλή (έχει Σαίξπηρ, Καββαδία, Παπαδιαμάντη , Καζαντζάκη κ.α). Όμως πιστεύω πως τουλάχιστον τα έργα του Ομήρου (πρωτ. και μτφρ. κατανοητή και πλήρης), Ηρόδοτος και κάποιος Πλάτωνας θα έπρεπε σίγουρα να υπάρχουν γιατί οι Αρχαίοι Έλληνες έχουν γίνει "πιο ξένοι και από τους ξένους για τους Έλληνες"*

*Οδυσσέας Χατζόπουλος(Ιδιοκτήτης των Εκδόσεων Κάκτος). Για αυτό άλλωστε έφτιαξε αυτές τις εξαιρετικές εκδόσεις.

Αυτό πάλι, πομπώδες και άτοπο. Δηλ. ο μέσος π.χ. Βέλγος ξέρει περισσότερα για τους Αρχαίους από ό,τι ο μέσος Νοέλληνας; Με αυτήν την λογική να υποθέσουμε πως οι εκδόσεις Κάκτος και Ζήτρος πουλάνε καλύτερα στο Βέλγιο από ό,τι εδώ πέρα.

Φάρε δεν το εννοεί έτσι. Εννοεί πως όταν εκδίδεται κάποιος ξένος συγγραφέας εμείς τον διαβάσουμε μανιωδώς ενώ τους Αρχαίους λίγο τους διαβάζουμε...

Ο/Η Φάρος έγραψε:

Αυτό πάλι, πομπώδες και άτοπο. Δηλ. ο μέσος π.χ. Βέλγος ξέρει περισσότερα για τους Αρχαίους από ό,τι ο μέσος Νοέλληνας; Με αυτήν την λογική να υποθέσουμε πως οι εκδόσεις Κάκτος και Ζήτρος πουλάνε καλύτερα στο Βέλγιο από ό,τι εδώ πέρα.

Click to expand...

Την εποχή που έκανε το εγχείρημα ο Χατζόπουλος, όντως υπήρχε μια έλλειψη και το έχω δει και σε μια παλιά εκπομπή του Βασίλη Βασιλικού για το βιβλίο, που υπάρχει (ή υπήρχε) στο αρχείο της ΕΡΤ. Αυτό με τον μέσο Βέλγο δεν το κατάλαβα.

Νικολέτα μόλις βρω χρόνο θα ποστάρω ό,τι ζητάς! Κι ένα σχόλιο για τη μετάφραση του Εφταλιώτη: επιεικώς απαράδεκτη...!

Οσο για τις εκδόσεις του Χατζόπουλου, τις θεωρώ δυστυχώς ελλιπέστατες και αντιεπιστημονικές, αυτό όμως είναι άλλη κουβέντα που ίσως χρίζει και δικό της νήμα.

Μήτις δεν την έχω μελετήσει αλλά από όσο είδα είναι αξιοπρεπής...

Πρωτότυπο

Ἄνδρα μοι ἔννεπε, Μοῦσα, πολύτροπον, ὃς μάλα πολλὰ
πλάγχθη, ἐπεὶ Τροίης ἱερὸν πτολίεθρον ἔπερσε·
πολλῶν δ’ ἀνθρώπων ἴδεν ἄστεα καὶ νόον ἔγνω,
πολλὰ δ’ ὅ γ’ ἐν πόντῳ πάθεν ἄλγεα ὃν κατὰ θυμόν,
ἀρνύμενος ἥν τε ψυχὴν καὶ νόστον ἑταίρων.
ἀλλ' οὐδ' ὧς ἑτάρους ἐρρύσατο, ἱέμενός περ·
αὐτῶν γὰρ σφετέρῃσιν ἀτασθαλίῃσιν ὄλοντο,
νήπιοι, οἳ κατὰ βοῦς Ὑπερίονος Ἠελίοιο
ἤσθιον· αὐτὰρ ὁ τοῖσιν ἀφείλετο νόστιμον ἦμαρ.
τῶν ἁμόθεν γε, θεά, θύγατερ Διός, εἰπὲ καὶ ἡμῖν. 10

ἔνθ' ἄλλοι μὲν πάντες, ὅσοι φύγον αἰπὺν ὄλεθρον,
οἴκοι ἔσαν, πόλεμόν τε πεφευγότες ἠδὲ θάλασσαν·
τὸν δ' οἶον, νόστου κεχρημένον ἠδὲ γυναικός,
νύμφη πότνι' ἔρυκε Καλυψώ, δῖα θεάων,
ἐν σπέεσι γλαφυροῖσι, λιλαιομένη πόσιν εἶναι.
ἀλλ' ὅτε δὴ ἔτος ἦλθε περιπλομένων ἐνιαυτῶν,
τῷ οἱ ἐπεκλώσαντο θεοὶ οἶκόνδε νέεσθαι
εἰς Ἰθάκην, οὐδ' ἔνθα πεφυγμένος ἦεν ἀέθλων
καὶ μετὰ οἷσι φίλοισι· θεοὶ δ' ἐλέαιρον ἅπαντες
νόσφι Ποσειδάωνος· ὁ δ' ἀσπερχὲς μενέαινεν 20
ἀντιθέῳ Ὀδυσῆϊ πάρος ἣν γαῖαν ἱκέσθαι.
ἀλλ' ὁ μὲν Αἰθίοπας μετεκίαθε τηλόθ' ἐόντας,
Αἰθίοπας, τοὶ διχθὰ δεδαίαται, ἔσχατοι ἀνδρῶν,
οἱ μὲν δυσομένου Ὑπερίονος, οἱ δ' ἀνιόντος,
ἀντιόων ταύρων τε καὶ ἀρνειῶν ἑκατόμβης.
ἔνθ' ὅ γε τέρπετο δαιτὶ παρήμενος· οἱ δὲ δὴ ἄλλοι
Ζηνὸς ἐνὶ μεγάροισιν Ὀλυμπίου ἁθρόοι ἦσαν.
τοῖσι δὲ μύθων ἦρχε πατὴρ ἀνδρῶν τε θεῶν τε·
μνήσατο γὰρ κατὰ θυμὸν ἀμύμονος Αἰγίσθοιο,
τόν ῥ' Ἀγαμεμνονίδης τηλεκλυτὸς ἔκταν' Ὀρέστης



Μετάφραση Εφταλιώτη

Τὸν ἄντρα τὸν πολύπραγο τραγούδησέ μου, ὦ Μοῦσα,
ποὺ περισσὰ πλανήθηκε, σὰν κούρσεψε τῆς Τροίας
τὸ ἱερὸ κάστρο, καὶ πολλῶν ἀνθρώπων εἶδε χῶρες
κι ἔμαθε γνῶμες, καὶ πολλὰ στὰ πέλαα βρῆκε πάθια,
γιὰ μιὰ ζωὴ παλεύοντας καὶ γυρισμὸ συντρόφων.
Μὰ πάλε δὲν τοὺς γλύτωσε, κι ἂν τὸ ποθοῦσε, ἐκείνους,
τὶ ἀπὸ δική τους χάθηκαν οἱ κούφιοι ἀμυαλωσύνη,
τοῦ Ἥλιου τοῦ Ὑπερίονα σὰν ἔφαγαν τὰ βόδια,
κι αὐτὸς τοὺς πῆρε τὴ γλυκειὰ τοῦ γυρισμοῦ τους μέρα.
Ἀπ' ὅπου ἂν τά 'χης, πές μας τα, ὦ θεά, τοῦ Δία κόρη. 10
Ὅλοι ποὺ τότες τὸν πολὺ τὸ χαλασμὸ ξεφύγαν
γυρίσανε, ἀπὸ πόλεμο καὶ θάλασσα σωσμένοι,
καὶ μόνο ἐκειόνε, σπιτικὸ καὶ ταίρι στερημένο,
ἡ Καλυψὼ ἡ τρισέμορφη θεὰ τόνε κρατοῦσε,
γιατὶ ἄντρα της τὸν ἤθελε στὶς βαθουλὲς σπηλιές της.
Μὰ ὁ γῦρος σὰν τελέστηκε τῶν χρόνων, κι ἦρθε ἡ ὥρα,
ποὺ τό 'χανε οἱ θεοὶ γραφτὸ στὸ Θιάκι νὰ ξανάρθη
στὸ σπιτικό του, μήτ' ἐκεῖ δὲν τοῦ 'λειψαν οἱ ἀγῶνες,
καὶ σὲ δικοὺς κοντά. Κι οἱ θεοὶ τὸν συμπονοῦσαν ὅλοι,
ἐξὸν τόν Ποσειδώνα· αὐτὸς βαριὰ ἦταν χολωμένος 20
μὲ τὸ Δυσσέα τὸ θεϊκό, στὸν τόπο του πρὶν φτάση.
Βρισκόταν στοὺς Αἰθίοπες ὁ Ποσειδώνας τότες,
ποὺ ζοῦνε μοιραστοὶ μακριὰ στοῦ κόσμου τὶς ἀκροῦλες,
στοῦ Ἡλιοῦ τὸ βούλημα οἱ μισοί, στ' ἀνάβλεμμά του οἱ ἄλλοι,
γιὰ νὰ δεχτῆ ἑκατοβοδιὰ ἀπὸ ταύρους καὶ κριάρια.
Ἐκεῖ γλυκοξεφάντωνε· οἱ θεοὶ ὡς τόσο οἱ ἄλλοι
στοὺς πύργους μαζωχτήκανε τοῦ Δία τοῦ Ὀλυμπήσου,
κι ὀμπρός τους, ὅλων τῶν θεῶν κι ἀνθρώπων ὁ πατέρας
ἄνοιξε λόγο, τὶ στὸ νοῦ ξανάρθε του ὁ μεγάλος ὁ Αἴγιστος,
ποὺ ὁ ξακουστὸς τὸν ἔκοψε ὁ Ὁρέστης,τοῦ Ἀγαμέμνου ὁ γιός. 30

Ο/Η Νικολέτα Μποντιόλη έγραψε:

Έχω χρόνια, μια απορία περί του οίνοπος πόντου.

(σσ: Αν υπάρχει ήδη κάποιος νημάτιο με το θέμα, και μου διέφυγε, παρακαλώ, αν είναι εύκολο, να συγχωνευτεί).

Η φράση είναι από την Α ραψωδία της Οδύσσειας του Ομήρου, στίχ. 183 – 184 και στο πρωτότυπο έχει ως εξής:

πλέων ἐπὶ οἴνοπα πόντον ἐπ' ἀλλοθρόους ἀνθρώπους,
ἐς Τεμέσην μετὰ χαλκόν, ἄγω δ' αἴθωνα σίδηρον.

Αυτοί οι στίχοι στην μετάφραση Καζαντζάκη – Κακριδή έχουν ως εξής:

Ταξιδεύω για τόπο αλλόγλωσσο, την Τέμεσα, στο πέλαο το κρασάτο,
στραφταλιστό να δώσω σίδερο, χαλκό να πάρω πίσω.

Συμπέρασμα: Οίνωψ Πόντος = κρασάτο πέλαγος.

Αυτός ο συγκεκριμένος επιθετικός προσδιορισμός με έχει μπερδέψει πολύ. Το κρασί δεν είναι επουδενί γαλάζιο. Ποια εικόνα θέλει να μας δώσει ο Όμηρος επιλέγοντας τη λέξη οίνωψ; Είναι κάποιο χρώμα; Είναι μια μεταφορά της ταραγμένης θάλασσας που μοιάζει μεθυσμένη; Πάντως, επειδή είχα ζήσει για κάμποσα χρόνια δίπλα σε λιμάνι, όταν ερχόταν το σύννεφο της σκόνης από τη Σαχάρα, η θάλασσα, αντανακλούσε το κιτρινωπό χρώμα του ουρανού, συγκεκριμένα είχε μια γκριζοκίτρινη απόχρωση. Υπάρχει κάποιος που να μπορεί να μου λύσει την απορία;

Click to expand...

Οι αρχαίοι Έλληνες δεν είχαν τα χρώματα που έχουμε εμείς σήμερα.
Ο ουρανός για αυτούς δεν ήταν "μπλε", αλλά στο χρώμα του μπρούντζου. (βλ. http://serendip.brynmawr.edu/exchange/node/61)
Παρομοίως ο χαρακτηρισμός "οίνωψ πόντος" είναι χρωματικός χαρακτηρισμός, όχι συναισθηματικός.
Βασισμένοι σε αυτό πολλοί ερευνητές έχουν βγάλει το συμπέρασμα ότι ο Οδυσσέας είχε περιπλανηθεί στον Ατλαντικό. (βλ. http://www.hellas-now.com/2013/11/t_15.html)

Ο/Η Σκακος έγραψε:

Ο ουρανός για αυτούς δεν ήταν "μπλε", αλλά στο χρώμα του μπρούντζου. (βλ. http://serendip.brynmawr.edu/exchange/node/61)

Click to expand...

Αυτός είναι ένας πολύ παράξενος ισχυρισμός, κατά την γνώμη μου. Τα χρώματα είναι προφανώς ίδια για όλους τους ανθρώπους, αφού είμαστε ίδιοι βιολογικά. (Όμως ένας σκύλος π.χ., που είναι διαφορετικά φτιαγμένος, βλέπει ασπρόμαυρα.)

Εάν πράγματι ο Όμηρος ονομάζει μπρούτζινο τον ουρανό, μέσα σε όλα θα έπρεπε να σκεφτούμε μήπως τον περιγράφει π.χ. κατά το σούρουπο όπου πράγματι μπορεί να έχει το μπρούτζινο χρώμα, πριν φτάσουμε σε αρκετά παράξενες έως μεταφυσικές θεωρίες πως οι αρχαίοι αντί για μπλε βλέπαν μπρούτζινο.

Επίσης, δεν μπορείς να φτάσεις σε τέτοια βιολογικά συμπεράσματα (και εάν καταλαβαίνω σωστά την τοποθέτηση) από την φράση ενός ποιητή. Χρειάζεται ένα μεγαλύτερο δείγμα πολύ συγκεκριμένων διατυπώσεων που περιγράφουν έναν ουρανό της καθαρής μέρας με το χρώμα του μπρούτζου.

Ο/Η Φαροφύλακας έγραψε:

Όμως ένας σκύλος π.χ., που είναι διαφορετικά φτιαγμένος, βλέπει ασπρόμαυρα.

Click to expand...

Φαίνεται πως αυτό είναι μύθος, τελικά. Οι σκύλοι βλέπουν χρώματα, αλλά πιο απαλά απ' ό,τι εμείς, και σε περιορισμένο εύρος.