Δημόσιοι υπάλληλοι

Ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο στη λογοτεχνία είναι η περιγραφή των δημοσίων υπαλλήλων. Και ενώ στην πραγματική ζωή οι δημόσιοι υπάλληλοι γίνονται συχνά στόχος ζηλόφθονων σχολίων και πολύς κόσμος αναφέρεται σ’ αυτούς με τα γνωστά : «τι ανάγκη έχει αυτός;», «έχει δέσει το γάϊδαρό του», «κάθεται και τον πληρώνουν», στη λογοτεχνία τα πράγματα είναι λίγο διαφορετικά.

Ο Γκόγκολ, για παράδειγμα, στο Παλτό, περιγράφει τον ήρωά του :

« Αυτός ο υπάλληλος καθόλου δεν ξέφευγε από στο συνηθισμένο : κοντούλης, αδυνατούλης, κοκκινομάλλης, ήταν μαζί και κοντόφθαλμος κι είχε μέτωπο φαλακρό, κάθετες ρυτίδες στα μάγουλα κι ένα χρώμα σαν αυτό που χαρακτηρίζει όσους πάσχουν από αιμορροΐδες»


Λίγο πιο κάτω πληροφορούμαστε ότι τα καθήκοντα του ήρωα στην υπηρεσία του είναι να αντιγράφει έγγραφα.

Ο άλλος ήρωας του ίδιου συγγραφέα βρίσκεται στο Ημερολόγιο ενός Τρελού. Εκείνου τα καθήκοντα είναι να ξύνει πένες.

Και φτάνοντας στα δικά μας, δε νομίζω να υπάρχει άλλος που να έχει περιγράψει με ζοφερότερα χρώματα τους δημοσίους υπαλλήλους από τον Καρυωτάκη :


Μια μεγάλη μιζέρια, πώς αλλιώς να το πει κανείς; Άτομα που είναι καταδικασμένα σε μια μηχανική, ανούσια και στείρα εργασία. Σε μια ρουτίνα που σκοτώνει κάθε τι ανθρώπινο πάνω τους. Κακόμοιροι, με μια λέξη.

Και, βέβαια, είναι σαφές ότι και οι δύο δημιουργοί, όταν καταπιάνονται με τους δημοσίους υπαλλήλους, αυτό που κάνουν στην ουσία είναι μια δριμεία κριτική στο κράτος και τους μηχανισμούς του.

Κι εκεί που χάζευα στη Λέσχη, έπεσα σ' αυτό το παλιό νήμα που πολύ μου άρεσε, γιατί είναι κι επίκαιρο, αφού οι (έλληνες) δημόσιοι υπάλληλοι κατηγορούνται τελευταία για όλα τα δεινά του κόσμου. Δε λέω, φταίνε για πολλά, αλλά, όχι και για όλα, βρε αδερφέ

Νομίζω ότι στη λογοτεχνία, όπως και στη ζωή, τους συναντάμε και σαν φορείς εξουσίας, την οποία κάποιες φορές καταχρώνται.

Παραθέτω ένα "σφηνάκι" του Μπρεχτ από τις Ιστορίες του κ. Κόυνερ:

"Ο αναντικατάστατος υπάλληλος.

Για κάποιον υπάλληλο, που ήταν πολύ καιρό στην ίδια υπηρεσία, ο κύριος Κ. άκουσε να διατυπώνουν τον εξής έπαινο: ο υπάλληλος ήταν τόσο καλός, που ήταν αναντικατάστατος. “Τι θα πει αναντικατάστατος;” ρώτησε εκνευρισμένος ο κύριος Κ. “Θα πει ότι η υπηρεσία δε λειτουργεί χωρίς αυτόν” είπαν οι υμνητές του. “Μα πώς μπορεί να ‘ναι καλός υπάλληλος, αν η υπηρεσία δε λειτουργεί χωρίς αυτόν;” είπε ο κύριος Κ. “Έχει χρόνια σ’ αυτή την υπηρεσία, και θα μπορούσε να την οργανώσει τόσο καλά, ώστε να μην είναι πια αναντικατάστατος. Και τι έκανε τόσον καιρό; Να σας πω εγώ: εκβιασμό έκανε!”

Click to expand...

Σε μια ιστορία του Αστερίξ (εντάξει, λογοτεχνικό παράδειγμα με την ευρεία έννοια), η λήψη ενός πιστοποιητικού ανάγεται σε άθλο:[video=youtube;M8CCKUt9vhY]http://www.youtube.com/watch?v=M8CCKUt9vhY[/video].

Το παλτό του Γκόγκολ το χω διαβάσει και μου άρεσε πολύ. Μπράβο Χρυσιήδα για την επισήμανση.

Όσο για τους δημόσιους υπαλλήλους είναι άλλο πράγμα να λες ότι το δημόσιο δεν δουλεύει σωστά και χρειάζεται βελτίωση και άλλο να λες ότι δεν πρέπει να υπάρχει καθόλου δημόσιο και να είναι όλα ιδιωτικά όπως λένε τώρα τελευταία μερικοί. Δεν μπορώ να φανταστώ μια κοινωνία που μέχρι και το πιο μικρό δρομάκι για να πάω κάπου θα ανήκει σε ιδιώτη που θα με βάζει να πληρώνω διόδια. Υπάρχει μεγαλύτερος εφιάλτης από μια κοινωνία με 100% ιδιωτικοποιήσεις; Αλλά δεν το πάω τόσο μακριά γιατί αυτό είναι ουτοπία. Φανταστείτε όλο το δίκτυο της ΔΕΗ σε χέρια ιδιωτών δίχως κανενός είδους κοινωνικό ελέγχο. Όχι μόνο τα τιμολόγια θα αυξάνονται συνεχώς, όχι μόνο θα πέφτουν οι μισθοί και ο αριθμός των υπαλλήλων αλλά υπάρχουν σοβαροί κίνδυνοι για τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον. Η ιδιωτική πρωτοβουλία μπορεί να λειτουργεί σε συμπληρωτικές λειτουργίες όπως να φτιάχνει αιολικά πάρκα ή υδροηλεκτρικά φράγματα. Αυτό ναι, αλλά το κύριο δίκτυο πρέπει να μένει πάντα στο δημόσιο. Όπως και οι γραμμές του ΟΤΕ, όπως και τα μεγάλα λιμάνια, οι κύριες οδικές αρτηρίες, οτιδήποτε έχει να κάνει με τη συνοχή του εθνικού κορμού της οικονομίας πρέπει να είναι ΚΡΑΤΙΚΑ, διαφορετικά καταστραφήκαμε όλοι!

Δημόσιος υπάλληλος είναι και ο Γκολιάτκιν ο ήρωας του Σωσία του Ντοστογιέφσκι (εγώ το έχω διαβάσει με τον τίτλο Ο διπλός άνθρωπος).

Ακόμα ο Γιόζεφ Κ. ο ήρωας της Δίκης του Κάφκα παρακολουθεί την καταστροφή της καθημερινότητάς του από την γραφειοκρατία των δυσκίνητων κρατικών υπηρεσιών επιβολής του νόμου.

Στην κομωδία ο Επιθεωρητής του Γκόγκολ βλέπουμε έναν μικροαπατεώνα που εσφαλμένα θεωρείται κρατικός επιθεωρητής από τα κυβερνητικά στελέχη μιας επαρχιακής ρωσικής πόλης.

Το πρώτο άλμπουμ της ελληνικής σειράς κόμιξ Φανούρης Άπλας με τίτλο Μέρες εκτελωνισμού, ο ήρωας της σειράς αναλαμβάνει να εκτελωνίσει ένα φορτίο από το θαυματουργό Muchmall για λογαριασμό ενός φαλακρού πελάτη του.

Ο/Η Κόρτο Μαλτέζε έγραψε:

Ακόμα ο Γιόζεφ Κ. ο ήρωας της Δίκης του Κάφκα παρακολουθεί την καταστροφή της καθημερινότητάς του από την γραφειοκρατία των δυσκίνητων κρατικών υπηρεσιών επιβολής του νόμου.

Click to expand...

Ναι, ναι, σωστά! Εκεί εμφανίζεται και ένας άλλος χαρακτηριστικός τύπος: ο απρόσωπος δημόσιος υπάλληλος.

Και στο διήγημα του Ζαχαρία Παπαντωνίου: Ο κύριος τμηματάρχης έρχεται! Παρουσιάζεται ένας ανώτερος δημόσιος υπάλληλος, κολλημένος στο γράμμα του νόμου και στη δύναμη να εξουσιάζει. Νομίζω μάλιστα πως αυτό το διήγημα το είχαμε διδαχτεί και στο σχολείο, στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας.

Νικολέτα μου, δυστυχώς οι κατώτεροι δημόσιοι υπάλληλοι είναι που εφάρμοζαν κυρίως την γραφειοκρατία για να προλάβουν να πάρουν κι αυτοί κανένα χαρτζιλίκι.
Τη δύναμη να εξουσιάζουμε τη θέλουμε και την προσπαθούμε όλοι μας, είναι σύμφυτη όπως λέγεται επιστημονικά και ο καθένας χρησιμοποιεί τα όπλα που διαθέτει (βλ. παράδειγμα στο βιβλίο του Ζαχ Παπαντωνίου.).