Πότε μπαίνει το τελικό -ν

Το τελικό -ν είναι ένα φαινόμενο που δημιουργεί λάθη κατά συρροή. Ακόμα και σε βιβλία, και μάλιστα καλών εκδοτών, πάντα ξεφεύγουν τα άτιμα.

Εγώ ξέρω τον κανόνα (βάζουμε -ν πριν από τα κ, π, τ, ξ, ψ και τα μπ, ντ, γκ, τσ, τζ και πουθενά αλλού) αλλά νομίζω ότι και χωρίς κανόνα βγαίνει. Σε μένα τουλάχιστον βγαίνει.

Ποτέ δε θα πω "δεν θέλω". Όμως θα πω "δεν ξέρω".

Το σύνηθες λάθος, λοιπόν, είναι τα παραπανίσια -ν, αλλά έχω παρατηρήσει και το εξής : ορισμένοι στον προφορικό τους λόγο δε βάζουν -ν ακόμα και εκεί που πρέπει. Λένε για παράδειγμα : Μίλησα στη καθηγήτρια, Κάτσε στο καναπέ

Δεν ξέρω από πού τους προέκυψε αυτό. Στ' αυτιά μου ακούγεται πολύ περίργο και αστείο.

μεγάλη ιστορία το τελικό ν. Προσωπικά δεν θεωρώ λάθος να το βάλεις ή να μην το βάλεις εκεί που σε βολεύει. Στους ομιλητές που λεν στη καθηγήτρια ενδέχεται να βλέπουμε μια τάση τής γλώσσας για περαιτέρω απόρριψή του.

Προσωπικά όταν γράφω το βάζω παντού. Έχω διαπιστώσει για παράδειγμα πως όταν λέω τον Γιώργο προφέρω εκεί πριν το γάμμα, αν όχι ένα καθαρό νι, σίγουρα ένα απομεινάρι από δαύτο, μια κίνηση τής γλώσσας που σχηματίζει έναν μικρό ένρινο ήχο. Επίσης όταν μιλάω πιο αργά και καθαρά, λόγω κάποιας περίστασης, τότε αυτό το υπόλειμμα από ν ακούγεται ακόμα πιο καθαρά. Τέλος μού στέκεται καλύτερα οπτικά και κυρίως για τα αρσενικά.

Η αλήθεια είναι πως δεν έχω κατασταλάξει πραγματικά για τα ν και μέχρι να το κάνω απλά τα σημειώνω παντού.

Ο/Η Χρυσηίδα έγραψε:

Το σύνηθες λάθος, λοιπόν, είναι τα παραπανίσια -ν, αλλά έχω παρατηρήσει και το εξής : ορισμένοι στον προφορικό τους λόγο δε βάζουν -ν ακόμα και εκεί που πρέπει. Λένε για παράδειγμα : Μίλησα στη καθηγήτρια, Κάτσε στο καναπέ

Click to expand...

Σε αυτες τις περιπτωσεις, εγω ξερω οτι μπορει να μη βαζουν τελικο ν, γιατι το συγχωνευουν με την επομενη λεξη. Δηλαδη λενε "στο" αλλα δεν προφερουν "καναπέ", αλλα "γκαναπέ"

Ο/Η Αντέρωτας έγραψε:

Σε αυτες τις περιπτωσεις, εγω ξερω οτι μπορει να μη βαζουν τελικο ν, γιατι το συγχωνευουν με την επομενη λεξη. Δηλαδη λενε "στο" αλλα δεν προφερουν "καναπέ", αλλα "γκαναπέ"

Click to expand...

Δε λέω καθόλου αυτό, λέω ακριβώς αυτό που διαβάζεις. Δεν είναι συνηθισμένο αλλά γίνεται και μοιάζει λες και ο ομιλητής είναι αλλοδαπός.

Δρ Μωσέ,

η απάντησή σου με ξαφνιάζει. Δεν περίμενα ότι οι τελευταίες μελέτες επί του θέματος δικαιώνουν χρήσεις όπως τον χαρταετό, τον μελετητή κλπ. Στα μάτια μου τέτοια παραδείγματα είναι λάθος και ίσως φταίει το γεγονός ότι έτσι το διδάχτηκα.

Ένας άλλος λόγος μπορεί να είναι ότι έχω δύο παιδιά, που στο Δημοτικό μαθαίνουν να κλίνουν τα ονόματα με τον παλιό, παραδοσιακό τρόπο. Το ν στην αιτιατική σημειώνεται από τους δασκάλους με κόκκινο όταν δε χρειάζεται. Και εγώ και τα παιδιά μου έχουμε ξοδέψει πολλές ώρες συζητώντας και προσπαθώντας να αποστηθίσουμε πότε μπαίνει αυτό το περιβόητο -ν σαν ποιηματάκι.

Και έρχομαι στη δεύτερη απορία. Είδα το καινούριο βιβλίο γραμματικής για το Γυμνάσιο. Ξέρω όμως ότι αυτή τη στιγμή δε διδάσκεται, το έχω αναφέρει και αλλού. Πρόκειται να εισαχθεί στα Γυμνάσια; Και αν ναι, υπάρχει κάτι και για το Δημοτικό; Είναι πραγματικά αδικαιολόγητη αυτή η ασυνέπεια που παρατηρείται στις διάφορες βαθμίδες της εκπαίδευσης. Ίσως να μπορούσαμε να συζητήσουμε και αυτό το θέμα σε ανάλογο νημάτιο.

Δεν ξέρω αν ασχολούμαι με το θέμα περισσότερο απ' όσο του αρμόζει, αλλά και σαν εκπαιδευτικός και σα γραφέας θέλω τα γραπτά μου να αντανακλούν τη γνώση μου, που διαρκώς φροντίζω να στέκει σε καλά επίπεδα.

Δεν ξέρω, επίσης, αν θα ήταν πολύ τολμηρό να πω ότι τα επιχειρήματα στο άρθρο "Το τελικό -ν: Γραφέας και αναγνώστης" δε με έπεισαν απόλυτα.

Και η τελευταία μου απορία : τελικά στη γλώσσα μας δεν υπάρχει αυτό που λέμε "υπόδειγμα σωστής γραφής";

Φιλικά

Ο/Η Γλωσσολάγνος έγραψε:

Και όποιος θέλει να μην το προφέρει καθόλου, ας το παραλείπει.

Click to expand...

Φυσικά και το παραλείπουμε. Δε θα αρχίσουμε να μιλάμε έρρινα τώρα

Ο/Η Γλωσσολάγνος έγραψε:

(τα οποία θα μπορούσαμε να γράψουμε και τõ φάρο, τõ θεό, τõ χορό - εδώ η περισπωμένη δηλώνει έρρινο φωνήεν)

Click to expand...

βρε αθεόφοβε, είδαμε και πάθαμε να την ξεφορτωθούμε την περισπωμένη και θες να μας την φέρεις πίσω από άλλη πόρτα;

Εγώ πάλι χαίρομαι που βλέπω πως το ξανακοιτάξανε το θέμα καθώς κάτι δεν μου πήγαινε καλά στον κανόνα με τα διαρκή σύμφωνα.

Υποτίθεται πως εκείνος ο κανόνας για το ν σημείωνε πού το προφέρουμε και πού όχι. Αν ήταν όμως πράγματι έτσι, τότε ο κόσμος δεν θα είχε τόση δυσκολία να μάθει τον κανόνα. Και προφανώς υπάρχει ποικιλία ανάμεσα στους ομιλητές.

Ο/Η Χρυσηίδα έγραψε:

Στα μάτια μου τέτοια παραδείγματα είναι λάθος και ίσως φταίει το γεγονός ότι έτσι το διδάχτηκα.

Click to expand...

Πάντως είναι ενδιαφέρον πώς οι φιλόλογοι πραγματικά τις έχετε τις γραμματικές σαν ευαγγέλιο. Αν το γράφει εκεί τελείωσε, ρε παιδί μου: είναι έτσι!

Οι γραμματικές όμως κάθε τόσο αλλάζουν και αν συγκρίνεις γραμματικές από διαφορετικούς συγγραφείς θα τις βρεις σε σημεία να αποκλίνουν.

Πιστεύω πως η Γραμματική υπάρχει για να μας βοηθάει κι έτσι αν τύχει και διαπιστώσω πως κάπου με μπερδεύει τότε την αφήνω στην άκρη.

Ο/Η Χρυσηίδα έγραψε:

Το ν στην αιτιατική σημειώνεται από τους δασκάλους με κόκκινο όταν δε χρειάζεται. Και εγώ και τα παιδιά μου έχουμε ξοδέψει πολλές ώρες συζητώντας και προσπαθώντας να αποστηθίσουμε πότε μπαίνει αυτό το περιβόητο -ν σαν ποιηματάκι.

Click to expand...

Και ένα άλλο θέμα: αμάν με τα κοκκινάδια στα γραπτά των παιδιών. Έχω την αίσθηση πως το πολύ κοκκίνισμα κάνει κακό. Δίνει στο παιδί μια αίσθηση αποτυχίας, πως δεν τα καταφέρνει. Διπλό το κρίμα όταν πρόκειται για την περίπτωση τού ν κι έναν τέτοιο πλασματικό κανόνα.

Ο/Η Χρυσηίδα έγραψε:

Δεν ξέρω, επίσης, αν θα ήταν πολύ τολμηρό να πω ότι τα επιχειρήματα στο άρθρο "Το τελικό -ν: Γραφέας και αναγνώστης" δε με έπεισαν απόλυτα.

Click to expand...

Κι όμως, αυτή είναι μια σύγχρονη στάση με σεβασμό για τον άλλον και άλλωστε ισχύει γενικότερα, πέρα από την περίπτωση τού ν.

Δες και τον κανονισμό τής λέσχης: Τα μεγαλύτερα κείμενα είναι καλό να οργανώνονται σε παραγράφους και ενότητες ώστε να διαβάζονται πιο εύκολα.

Έχουμε δηλ. την σκέψη στον αναγνώστη. Κατά κάποιον τρόπο είναι το μόνο λογικό.

Ο/Η Χρυσηίδα έγραψε:

Και η τελευταία μου απορία : τελικά στη γλώσσα μας δεν υπάρχει αυτό που λέμε "υπόδειγμα σωστής γραφής";

Click to expand...

Νομίζω πως η σωστή γραφή προκύπτει κυρίως από τις γραμματικές, τα λεξικά και τους συγγραφείς. Και μεταβάλλεται μέσα στον χρόνο.

Όταν λέω ότι το άρθρο δε με έπεισε, δεν εννοώ ότι δε συμφωνώ με το σεβασμό προς τον αναγνώστη. Αλίμονο! Πιστεύω ότι τα γραφτά μου και μόνον απαντούν σ' αυτό.

Εννοώ ότι δε βρήκα τα παραδείγματα / επιχειρήματα πειστικά.

Μια χαρά το δέχομαι να το βάζουμε παντού αυτό το -ν, αλλά όχι για να μην μπερδεύουμε τον αναγνώστη. Το δέχομαι για χάρη απλοποίησησης. Αυτό ναι! Αλλά ποια, αλήθεια, πραγματική σύγχυση παρατηρείτε εσείς με την παρουσία / απουσία του -ν; Ας πούμε στον τρόπο που γράφω εγώ. Εγώ ούτε σύγχυση διαπιστώνω, ούτε παρανόηση.

Τεσπα, οι γραμματικές είναι γραμματικές, το σχολείο είναι σχολείο κι εμείς παλεύουμε να πείσουμε ο ένας τον άλλο για το δικό μας δίκιο.

Αντιλαμβάνομαι τη ρευστότητα της γλώσσας και την ευμετάβλητη φύση της. Αυτό που μάλλον δεν μπορώ να χωνέψω είναι ότι δύο τάσεις μπορούν να συνυπάρχουν μέχρι να επικρατήσει η μια έναντι της άλλης.

Θα το παλέψω

(Για το κοκκίνισμα στα τετράδια των μαθητών αξίζει ειδικό νήμα)

Νέος σχολικός κανόνας

Αξίζει να ενημερωθούν οι αγαπητοί φίλοι που πιθανώς ενδιαφέρονται για το ζήτημα ότι, σύμφωνα με απόφαση του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, ο σχολικός κανόνας για το τελικό -ν έχει πλέον αλλάξει επίσημα. Με μια καλομελετημένη προσαρμογή αποφασίστηκε να διατηρείται το τελικό -ν στο αρσενικό άρθρο τον πάντοτε, ανεξάρτητα από τον φθόγγο που ακολουθεί.

Η εύστοχη αυτή απόφαση εφαρμόζεται τόσο στην καινούργια γραμματική τού Γυμνασίου (των Χατζησαββίδη & Χατζησαββίδου) όσο και στην καινούργια γραμματική τού Δημοτικού (των Γεωργιαφέντη, Κοτζόγλου, Φιλιππάκη-Warburton), η οποία παρουσιάστηκε επίσημα στο πρόσφατο συνέδριο γλωσσολογίας τής Θεσσαλονίκης.

Στους συνδέσμους που παρέθεσα μπορεί ο αναγνώστης να εξετάσει αναλυτικά τις καινούργιες γραμματικές, που θα εισαχθούν στη σχολική τάξη.

Ευχαριστώ.

και άρα επιτέλους θα γράφουμε τον Γιώργο!

Εκείνο το το Γιώργο, πολύ στραβά μού καθότανε στο μάτι.

Τρομερή είδηση!!!Και πάνω που το λέγαμε στο φόρουμ προσφάτως.Είναι από τις πιο σωστές αποφάσεις,αλλά είναι και ταυτόχρονα περίεργο,γιατί δείχνει πως οτιδήποτε υπόκειται σε μια απλή διακήρυξη κάποιου κανόνα...

Κι εδώ φαίνεται, στην ουσία, πόσο η ορθογραφία είναι μια σύμβαση.

Η ορθογραφία μοιάζει να είναι μια ισορροπία ανάμεσα στην λειτουργικότητα και την συνήθεια.

Και κρίμα που τελικά δεν με βόλεψε αληθινά καθόλου και δεν μπόρεσα να παρακολουθήσω κάτι από τα τόσα ενδιαφέροντα τού συνεδρίου.

Είναι ένα από τα πιο ακανθώδη θέματα της νεοελληνικής. Δεν έχει αποφασιστεί, (ούτε πρόκειται, τολμώ να πω) πότε και πού θα μπαίνουν " -ν ". Οι κανόνες αρχίζουν να γίνονται πιο χαλαροί, καθώς στον ρέοντα λόγο, πολύ συχνά ακούγεται η προφορά του -ν- περισσότερο ή λιγότερο από διαφορετικούς ομιλητές, στην ίδια πρόταση. Έχω διαπιστώσει, ότι ακόμα και μπροστά από κάποια σύμφωνα ή συμπλέγματα, που κατά γενική παραδοχή παραλείπεται, μερικές φορές ακούγεται (έχω ακούσει, για παράδειγμα, πολλές φορές "την θάλασσα") ή παραλείπεται ("τη μπότα").
Φρονώ ότι καλώς υιοθετήθηκε η γενική χρήση του "τον" ως άρθρου, παρόλο που συχνά δεν ακούγεται (π.χ. το(ν) δάσκαλο)

Ακόμα μεγαλύτερο είναι το δίλημμα με το "δεν". Εγώ το βάζω όπου ακούγεται. Στον έντονο διάλογο θα γράψω: -ΔΕΝ θέλω!, αλλά: "θέλει δε θέλει θα πάει."

Πολύ σωστό αυτό που λες. Πράγματι, στον προφορικό λόγο διαφέρει από ομιλητή σε ομιλητή και από περίσταση σε περίσταση. Ήταν ένας αρκετά τεχνητός κανόνας.