Ρεζίς Ντεμπρέ (Regis Debray): “Η διδασκαλία της θρησκείας στο ουδετερόθρησκο σχολείο”

Ρεζίς Ντεμπρέ (Regis Debray): “Η διδασκαλία της θρησκείας στο ουδετερόθρησκο σχολείο”
(“L'enseignement du fait religieux dans l' ecole laique”)
(Υπόμνημα στον υπουργό Εθνικής Παιδείας τής Γαλλίας Ζακ Λανγκ, 2002).



Τίτλος: Η διδασκαλία της θρησκείας στο ουδετερόθρησκο σχολείο
Πρωτότυπος τίτλος: L'enseignement du fait religieux dans l' ecole laique
Συγγραφέας: Ρεζίς Ντεμπρέ (Regis Debray)
Μετάφραση: Γιώργος Καράμπελας
Εκδόσεις: Εστία
Έτος έκδοσης: 2004
Έτος πρώτης έκδοσης: 2002 (Γαλλικά)
Διαστάσεις: 21χ14
Αριθμός σελίδων: 102
ISBN: 960-05-1175-6

Σημαντικό θέμα μέσα από μία ερώτηση: Πρέπει να διδάσκεται το μάθημα των Θρησκευτικών στο δημόσιο σχολείο;
Το βασικό αυτό ερώτημα έχει και προεκτάσεις· να διδάσκεται ή να καταργηθεί; να είναι υποχρεωτικό ή προαιρετικό; να δίνεται έμφαση (και) στην επίσημη θρησκεία τού κράτους ή όχι;
Κατά καιρούς, υπήρχαν πολλές σχετικές εγκύκλιοι τού Υπουργείου Παιδείας, με σημαντική σημείωση, τον σεβασμό στους λόγους συνείδησης των μαθητών που δεν επιθυμούν να παρακολουθήσουν το μάθημα (χωρίς συνέπειες ή αιτιολογήσεις τής άρνησης-απαλλαγής αυτής). Από την άλλη, πολλά ερωτηματικά προκύπτουν για τη σπουδαιότητα τού μαθήματος, αποκομμένη από δήλωση πίστης (αν δεν ισχύει αυτή η ένωση, γιατί αυτή η απόρριψη ενός τόσο σημαντικού μαθήματος; Σημαντικού γιατί, η Θρησκεία ενός κράτους, οι θρησκείες σε κάθε άκρη του κόσμου, είναι βασική γνώση με μεγαλειώδεις προεκτάσεις στη γνώση και στην κριτική σκέψη τού μαθητή. Επίσης, οι σχέσεις των δύο μερών, Κράτος και Εκκλησία, ποια πρέπει να είναι· με τα δεδομένα τής Ελλάδας, βάση τού Συντάγματος (1. Μέρος πρώτο: Βασικές διατάξεις / 1.2 Τμήμα Β': Σχέσεις Εκκλησίας και Πολιτείας / 1.2.1 Άρθρο 3):

ΤΜΗΜΑ Β': Σχέσεις Εκκλησίας και Πολιτείας
Άρθρο 3
1. Επικρατούσα θρησκεία στην Ελλάδα είναι η θρησκεία της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Χριστού. Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ελλάδας, που γνωρίζει κεφαλή της τον Κύριο ημών Ιησού Χριστό, υπάρχει αναπόσπαστα ενωμένη δογματικά με τη Μεγάλη Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης και με κάθε άλλη ομόδοξη Εκκλησία του Χριστού· τηρεί απαρασάλευτα, όπως εκείνες, τους ιερούς αποστολικούς και συνοδικούς κανόνες και τις ιερές παραδόσεις. Είναι αυτοκέφαλη, διοικείται από την Ιερά Σύνοδο των εν ενεργεία Αρχιερέων και από τη Διαρκή Ιερά Σύνοδο που προέρχεται από αυτή και συγκροτείται όπως ορίζει ο Καταστατικός Χάρτης της Εκκλησίας, με τήρηση των διατάξεων του Πατριαρχικού Τόμου της κθ' (29) Ιουνίου 1850 και της Συνοδικής Πράξης της 4ης Σεπτεμβρίου 1928.
2. Το εκκλησιαστικό καθεστώς που υπάρχει σε ορισμένες περιοχές του Κράτους δεν αντίκειται στις διατάξεις της προηγούμενης παραγράφου.
3. Το κείμενο της Αγίας Γραφής τηρείται αναλλοίωτο. Η επίσημη μετάφρασή του σε άλλο γλωσσικό τύπο απαγορεύεται χωρίς την έγκριση της Αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Ελλάδας και της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας στην Κωνσταντινούπολη.

Με την ύπαρξη και διδασκαλία ενός μαθήματος, θίγονται ατομικά και κοινωνικά διακαιώματα; Μα κι εδώ, ορίζονται από το Σύνταγμα της Ελλάδας. Πώς μπορεί ένα τόσο σπουδαίο μάθημα να είναι επικίνδυνο για τις ελευθερίες τού ατόμου; Τελικά, ποιες οι συνέπειες ύπαρξης ή όχι τού μαθήματος των θρησκευτικών; Πολλά τα ερωτήματα, μεγάλος προβληματισμός απαντούν πολλοί. Μεγάλος προβληματισμός εμφανίζεται κι απ' την πλευρά των εκπαιδευτικών, των γονέων και ασφαλώς των νέων ανθρώπων που τους αγγίζει άμεσα. [προσωπικά, μου κάνει μεγάλη εντύπωση, όταν βλέπω εκπαιδευτικούς που αναφέρουν για το θέμα, σαν δύσκολη ερώτηση και με απάντηση καθόλου εύκολη / προσφορά, αξιοποίηση, πληροφορία, αντίλογος, απαξίωση, προκαταλήψεις, σπουδαιότητα, ρόλος, σκοπός, επικρατούσα θρησκεία, ουδετερόθρησκη διδασκαλία].
[Πολεμάς τη γνώση; πολεμάς την πίστη; Δικαίωμα; (αν νιώθω έτοιμος και ξεκομμένος από καθετί που αφορά τη σχέση ελευθερίας και πίστης, ας μην δέχομαι να παντρευτώ θρησκευτικά, ας μην βαφτίζω τα παιδιά μου, ας μην ακολουθώ τίποτα το θρησκευτικό. Όλο αυτό όμως, δεν στερεί γνώση; δεν στερεί σημαντικές ελευθερίες των δικών μου παιδιών; / αν δεν γνωρίζω πώς θα αρνηθώ κάτι; πώς θα στερήσω επιλογές και κριτική σκέψη σε νέους ανθρώπους; / Άλλο πράγμα η βελτίωση, ο διάλογος και άλλο πράγμα η άρνηση-απόρριψη γνώσης].

Οι πηγές για το θέμα είναι πολλές, δεν θα παραθέσω καμία, γνωρίζοντας και τις ιδιαιτερότητες που καλύπτουν τη χώρα μας, προσπάθησα να δω το θέμα όσο γίνεται ξεκάθαρα και η επιλογή -πιστεύω- ήταν εύκολη και χαρακτηριστική. Η σύγκριση δύο διαφορετικών πεδίων, δύο πόλους τού ευρωπαϊκού φάσματος ως προς τη διδασκαλία της θρησκείας: το ελληνικό και το γαλλικό παράδειγμα. Το βιβλίο τού Ρεζίς Ντεμπρέ (Regis Debray): “Η διδασκαλία της θρησκείας στο ουδετερόθρησκο σχολείο” (“L'enseignement du fait religieux dans l' ecole laique”) - (Υπόμνημα στον υπουργό Εθνικής Παιδείας τής Γαλλίας Ζακ Λανγκ, 2002). Από τις εκδόσεις «Εστία», πρόλογος Ζακ Λανγκ, μετάφραση: Γιώργος Καράμπελας, επίμετρο: Παντελής Καλαϊτζίδης. Πρόκειται για ένα υπόμνημα που υπέβαλε στο γαλλικό υπουργείο Παιδείας, έπειτα από ανάθεση του Ζακ Λανγκ, για το κατά πόσον είναι αναγκαία η διδασκαλία των θρησκειών στα ουδετερόθρησκα δημόσια γαλλικά σχολεία. «Η ουδετεροθρησκεία είναι μια γαλλική ιδιαιτερότητα, αναπόσπαστη με την ιστορία της Γαλλίας εδώ και δύο αιώνες. Από την 3η Δημοκρατία και εφεξής περιοριζόμαστε να διδάσκουμε τις γνώσεις που επιτρέπουν στον πολίτη να ασκεί τα δικαιώματά του. Μπορούμε όμως να κατανοήσουμε τον σημερινό κόσμο και τη σημερινή πολιτική αν δεν προσεγγίσουμε το θρησκευτικό φαινόμενο; Και αν δεν το κατανοήσουμε, μπορούμε να κατανοήσουμε τον πολιτισμό;».

Ο Ρεζίς Ντεμπρέ γεννήθηκε στις 2 Σεπτεμβρίου του 1940. Γάλλος φιλόσοφος και θεωρητικός του μαρξισμού, ήρθε από πολύ νέος σε επαφή με τους Kάστρο, Γκεβάρα, Aλιέντε και Mιτεράν. Yπήρξε σύμβουλος του Γάλλου προέδρου για επτά χρόνια. Ένα εγκωμιαστικό του άρθρο για την Kούβα στάθηκε η αφορμή, πριν από περίπου τριάντα χρόνια, να επισκεφθεί τη χώρα έπειτα από πρόσκληση του Φιντέλ Kάστρο. Eκεί γνωρίστηκε με τον Tσε Γκεβάρα και πέρασε δέκα χρόνια στη Λατινική Aμερική πολεμώντας στο πλευρό του. Στη Bολιβία συνελήφθη από τις αρχές και καταδικάστηκε σε τριάντα χρόνια φυλακή. Ελευθερώθηκε μετά από πέντε χρόνια, το Δεκέμβριο του '70, χάρη στην παρέμβαση, μεταξύ άλλων, των Nτε Γκωλ, Aντρέ Mαλρώ και Σαρτρ.
Πολιτικός μυθιστοριογράφος, δοκιμιογράφος, καθηγητής φιλοσοφίας. Ακολούθησε τον Κάστρο στην Κούβα και τον Τσε Γκεβάρα στη Βολιβία. Πολιτικός πρόσφυγας στη Χιλή, έγινε φίλος με τον Αλιέντε, του οποίου επιδοκίμασε την πολιτική της λαϊκής ενότητας. 'Οταν επέστρεψε στη Γαλλία, ασχολήθηκε με τη συγγραφή και συντάχθηκε με το σοσιαλιστικό κόμμα μέχρι το 1974. 'Οταν έλαβε το βραβείο Femina για το μυθιστόρημά του La neige brule (1977), κατέθεσε το χρηματικό ποσό που αντιστοιχούσε στο βραβείο στην επανασταστική κομουνιστική λίγκα. Συνόδευσε τον Φρανσουά Μιτεράν, με τον οποίο ήταν φίλος, σε πολλά ταξίδια στη Λατινική Αμερική και συμμετείχε στην Επιτροπή Μελέτης των Ελευθεριών που δημιούργησε ο σοσιαλιστής ηγέτης. Το 1981 ανέλαβε τη γενική γραμματεία της προεδρίας της Δημοκρατίας. 'Εργα του: 1974 La Critique des armes I et II 1975 Les Rendez-vous manques pour Pierre Goldman 1975 L' Indesirable 1976 Journal d' un petit-bourgeois entre deux feux et quatre murs 1977 La neige brule 1978 Lettre aux communistes francaiw et a quelques autres 1979 Le pouvoir intellectuel en France 1980 Le Scribe: genese du politique 1981 Critique de la raison politique ou l' inconscient religieux 1984 La puissance et les reves 1985 Les empires contre L' Europe 1986 Comete, ma comete 1986 Eloges 1986 Le pouvoir intellectuel en France 1987 Les Masques 1990 A Demain de Gaulle 1991 Cours de mediologie generale (Η επιστήμη της Επικοινωνίας) 1991 Cristophe Colomb, le visiteur de l' aube 1992 La France a l' exposition universelle de Seville: facette d' une nation 1992 Contretemps: eloge des ideaux perdus 1992 Vie et mort de l' image 1993 L' Etat seducteur 1994 Manifestes mediologiques 1995 Contre Venise

Από το υπόμνημα αυτό, λοιπόν, σχηματίστηκε αυτό το μικρό βιβλίο των 102 σελίδων. Στα περιεχόμενα θα δούμε:

• Πρόλογος του Ζακ Λανγκ
• Ι. Ποιο το σκεπτικό
• ΙΙ. Ποιες οι αντιστάσεις
• ΙΙΙ. Ποια τα εμπόδια
• IV. Τι είδους ουδετεροθρησκία
• V. Ποιες οι προτάσεις
• Παράρτημα
• Επίμετρο του Παντελή Καλαϊτζίδη

Δημόσιο ουδετερόθρησκο σχολείο, οι θρησκείες, η σχέση πολιτισμού και ελευθερίας, η κριτική σκέψη και η γνώση, προκαταλήψεις και υποχρέωση, δικαίωμα και επιβεβαίωση· η άμεση σχέση θρησκείας με τον πολιτισμό, την ιστορία, τη φιλοσοφία, τη λογοτεχνία, τις τέχνες, τις παραδόσεις, ουσιαστική βάση πνευματικών επιλογών. Τελικά, αναγκαιότητα ή επιλογή; Ποιο το σκεπτικό; Η σκέψη για, ενίσχυση ή απόρριψη τής διδασκαλίας τής θρησκείας στο δημόσιο σχολείο; Για ποιους λόγους; Ποια τα αρνητικά και τα θετικά κάθε πλευράς; Η οριστική ρήξη ή η προσέγγιση και η γνώση; Ποιοι οι ρόλοι; Πληροφορίες και πίστη; Απομόνωση και άγνοια; Πολλά τα ερωτήματα, μπροστά σε μία άγαρμπη επιλογή άρνησης ( ; ).Η σημαντική μορφή επαφής και αλληλεγγύης, μεταξύ διαφορετικών ανθρώπων, πολιτών, θρησκειών και πολιτισμών· ουσιαστικά, η αναζήτηση και η εξάλειψη τής άγνοιας για το παρελθόν και τις πεποιθήσεις του άλλου, / η ένωση κι όχι ο διαχωρισμός και η διάκριση. Ένας Θεός, διαφορετικές θρησκείες και άνθρωπος. Εδώ, η εκπαίδευση έχει σημαντικότατο και ουσιαστικό ρόλο, ο νέος άνθρωπος μπροστά στη γνώση και στο πανανθρώπινο, στην ποικιλομορφία εντός κι εκτός μιας χώρας, ή και μιας κοινής εκπαίδευσης. Ο ρόλος τής οικογένειας, ο ουσιαστικός διάλογος και η εξαφάνιση κάθε μορφής σύγχυσης (να μπορεί να επιλέγει ο νέος ξεκάθαρες μορφές θρησκευτικής επαφής, μέσα από σεβασμό τής Θρησκείας, / η άρνηση του γονέα και παράλληλα οι διαφορετικές του επιλογές μόνο καλό δεν κάνουν), μία θρησκευτική απαιδευσιά επιφέρει περισσότερα ερωτηματικά και περισσότερες λάθος απαντήσεις.
Για να μην κουράζω με παραπάνω σκέψεις και στοιχεία, οι αντιστάσεις απέναντι στη γνώση είναι αποδεκτή απ' όλους, ένα ουσιαστικό μάθημα με κορμό τη Θρησκεία και τις θρησκείες γενικότερα είναι σημαντικό βήμα προς την ουσία τής ελεύθερης σκέψης· οι αντιδράσεις και οι διαφωνίες μπορούν να βρουν γόνιμο έδαφος μόνο μέσα από διάλογο και όχι από τυφλή άρνηση.
Στο βιβλίο υπάρχουν ουσιαστικές προτάσεις και σκέψεις προς το σωστό δρόμο, αξίζει την ανάγνωση καθώς και την μετέπειτα προσωπική μας έρευνα, μέσα από μεγάλη και σημαντική βιβλιογραφία.

Στρατή μου,το νήμα σου δεν είχε ανταπόκριση. Γιατί? Είμαστε οι Ελληνες αδιάφοροι? Τη βγάλαμε έξω από τη ζωή μας? Πράγματι είναι ελάχιστοι αυτοί που πάν στην εκκλησία, αυτοί που διαβάζουν σχετικά βιβλία. (Μάλλον τα αντίθετα διαβάζουν) " Πασχα και Χριστούγεννα". Στο σχολείο το πιό καζουρομάθημα στη γενιά μου.

Φεγγαράδα, ο σοφός Στράτης, στο σχετικά μικρό κείμενο της παρουσίασής του, χρησιμοποιεί τη λέξη "γνώση" εννέα (9) φορές... και, θαρρώ, όχι τυχαία... Ακόμα, θέτει μερικά έξυπνα και ουσιώδη ερωτήματα... Να, όπως αυτό...

(...) Όλο αυτό όμως, δεν στερεί γνώση; δεν στερεί σημαντικές ελευθερίες των δικών μου παιδιών; / αν δεν γνωρίζω πώς θα αρνηθώ κάτι; πώς θα στερήσω επιλογές και κριτική σκέψη σε νέους ανθρώπους;

Η δική μου εξαιρετικά ταπεινή άποψη είναι πως... όταν αντιληφθούμε τι καπνό φουμάρει ένα Σχολείο ή ένα Εκπαιδευτικό Σύστημα... και, κυρίως, πού το πάει... τότε θα αντιληφθούμε και γιατί το περιεχόμενό του είναι αυτό κι όχι το άλλο...

Συμφωνώ αλλά δώσε την ερμηνεία σου στην απορία μου γιατί δεν είχε ανταπόκριση το νήμα να δω αν συμπίπτουμε.

Δεν μπορώ να γνωρίζω γιατί δεν είχε ανταπόκριση το νήμα από όλους... και μέσα σε όλους, είμαι κι εγώ... για τους άλλους, μπορώ μόνο να εικάσω, με μεγάλες πιθανότητες λάθους, κι έτσι δεν θα το κάνω... Σκέψου ότι, κι εσύ ακόμα, αναφέρεσαι στην ανταπόκρισή της κι όχι επί του περιεχομένου της... Όσον αφορά εμένα, θα πω ότι, μετά από μια τέτοια παρουσίαση, δεν μένουν και πολλά για να πεις ή να σχολιάσεις...

Τελικά δεν κατάλαβα, ο συγγραφέας παίρνει ξεκάθαρη θέση για το αν ή όχι πρέπει να διδάσκονται τα θρησκευτικά στα σχολεία και με ποια μορφή ή απλά θέτει προβληματισμούς;

Ο/Η Φεγγαράδα έγραψε:

Στρατή μου,το νήμα σου δεν είχε ανταπόκριση. Γιατί? Είμαστε οι Ελληνες αδιάφοροι? Τη βγάλαμε έξω από τη ζωή μας? Πράγματι είναι ελάχιστοι αυτοί που πάν στην εκκλησία, αυτοί που διαβάζουν σχετικά βιβλία. (Μάλλον τα αντίθετα διαβάζουν) " Πασχα και Χριστούγεννα". Στο σχολείο το πιό καζουρομάθημα στη γενιά μου.

Click to expand...

@Φεγγαράδα.
Όμορφη κυρα-χημικού, καλησπέρα. Δεν έχεις κι άδικο· όμως για να μπει κάνας εξωσχολικός στο νήμα πρέπει να έχει και τους λόγους του, που και πάλι δεν θα καταλάβει και πολλά, (μην ακούς τον @Παρωνύμιο, τα λέει αυτά για να μην με στεναχωρεί). Πες μου αλήθεια, εσύ βγάζεις άκρη μ' αυτό που γράφω κάπου στο τέλος;
[...] Για να μην κουράζω με παραπάνω σκέψεις και στοιχεία, οι αντιστάσεις απέναντι στη γνώση είναι αποδεκτή απ' όλους,[...] χοχο χο θεούλης ο Στράτης;

Πέρα απ' τις ομορφιές μου, (τώρα θα μιλήσω σοβαρά), δεν περίμενα ποτέ και πολλά, δεν πιστεύω πως είμαστε αδιάφοροι ή τίποτα χαζοχαρούμενα με μεγάλα πριονωτά δοντάκια, απλώς ταλαίπωρα και εξειδικευμένα πλάσματα που έχουν στη φαρέτρα τους τη θρησκεία (άσε να υπάρχει, αν μας την πέσουν τίποτα περίεργοι). / Και στη δική μου γενιά ήταν ο τρελός χαβαλές, το εύκολο και άχρηστο μάθημα· το περίεργο, βέβαια, ήταν πως τότε, η θρησκευτικού ή ο θρησκευτικός, έκαναν παραπάνω υπομονή (προσωπικά με όσους έκανα μάθημα με αγαπούσαν μέσα απ' το μάθημα / η θρησκευτικού που με τσάκωνε όταν κάπνιζα και τη στιγμή που έβγαζα ένα παχύ «ρε μαλάκααα», και μ' έβαζε να γράφω ελεύθερο θέμα: «ο άνθρωπος μπορεί να ζει μόνος; και γιατί» / ή ο παπα-Χρήστος, που όταν μ' έβλεπε έλεγε: πόσο αληθινοί είστε βρε; / Αργότερα μετάνιωσα, το μάθημα το γούσταρα και δεν το ήξερα, για πολλούς λόγους. Εξάλλου ο Ντεμπρέ λέει κάπου αλλού ένα ωραίο: ο καρπός περιλαμβάνει ολόκληρο το δέντρο, ενώ παρακάτω λέει το Φροϊδικό: [...]η αυταπάτη της θρησκείας δεν είναι ίδιας φύσης με το σφάλμα, διότι δεν προσδιορίζεται σε σχέση με την πραγματικότητα των γεγονότων, αλλά σε σχέση με τις επιθυμίες που την προκαλούν. Το μυστικό της δύναμης της ψευδαίσθησης είναι η δύναμη που έχουν οι επιθυμίες που την υποκινούν. Το σφάλμα μπορεί να το αντικρούσεις, την ψευδαίσθηση όχι[...] / και συνεχίζει: [...] η θρησκεία είναι ένα παραλήρημα των μαζών, μια οικουμενική νεύρωση, που προκαλείται από τη ναρκισσιστική επιθυμία να ξεπεράσουμε την απώλεια της παιδικότητας, πλάθοντας έναν φαντασιακό Πατέρα – είναι απλώς μια κακή στιγμή που θα ξεπεραστεί.[...] / στα καπάκια λέω κι εγώ ο βλαξ πως, αν έχω βεβαιότητα στρέφομαι στον αξεπέραστο εγωισμό, (εγώ δεν είμαι μάζα) ή στο: αν έχω απαιτήσεις στρέφομαι στο απροσδιόριστο.
Τελικά, αν είναι να έρθει εκείνη η ώρα όπου η κακιά στιγμή θα ξεπεραστεί, ας έρθει. Υποψιάζομαι πως άργησε κομματάκι.

Ο/Η Υπεράνθρωπος έγραψε:

Τελικά δεν κατάλαβα, ο συγγραφέας παίρνει ξεκάθαρη θέση για το αν ή όχι πρέπει να διδάσκονται τα θρησκευτικά στα σχολεία και με ποια μορφή ή απλά θέτει προβληματισμούς;

Click to expand...

@Ντόκτορ, καλησπέρα.
Αυτό που ρωτάς, αν είναι υπέρ. Μονολεκτικά: ναι.
Έχει όμως κι άλλα.

Στο οπισθόφυλλο του βιβλίου διαβάζουμε:

Ο Ρεζίς Ντεμπρέ, γκεβαρικός επαναστάτης κατά τη νεότητά του, σύμβουλος αργότερα του Φρανσουά Μιττεράν, ασχολείται τα τελευταία χρόνια εντατικά με το θρησκευτικό φαινόμενο. Το ερώτημα ωστόσο που συνέχει τη διανοητική πορεία του σε όλες τις φάσεις της είναι κοινό: τι κρατάει τους ανθρώπους μαζί, τι κυρίως τους συγκροτεί σε πολιτική κοινότητα; Αν αρχικά αναζήτησε την απάντηση στην αδελφότητα της Επανάστασης και, αργότερα, στο νόμο του Δημοκρατικού Κράτους, σήμερα την ανιχνεύει στην πίστη (croyance).

Καρπός της ενασχόλησης του Ρ. Ντεμπρέ με το θρησκευτικό φαινόμενο είναι και το παρόν Υπόμνημα που υπέβαλε στο γαλλικό Υπουργείο Παιδείας, κατόπιν παραγγελίας του Ζακ Λάνγκ, για την επιτακτική ανάγκη διδασκαλίας των θρησκειών στα γαλλικά σχολεία.

Η διδασκαλία αυτή, κατά τον Ντεμπρέ, όχι μόνο δεν έρχεται σε αντίθεση με τον ουδετερόθρησκο χαρακτήρα της γαλλικής εκπαίδευσης, αλλά, απεναντίας, τον επιβεβαιώνει και τον ενισχύει. Ο Παντελής Καλαϊτζίδης, στο επίμετρο που συνοδεύει το βιβλίο, συνεξετάζει τους δύο ακραίους πόλους του ευρωπαϊκού φάσματος ως προς τη διδασκαλία της θρησκείας: το γαλλικό και το ελληνικό παράδειγμα.

Τον Δεκέμβριο του 2001, κατόπιν παραγγελίας του Ζακ Λανγκ, ο Ρ. Ντεμπρέ έδωσε την έκθεση-υπόμνημα για τη θέση και τη διδασκαλία του θρησκευτικού φαινομένου στο δημόσιο γαλλικό σχολείο (το οποίο διέπεται από την αρχή της ουδετεροθρησκείας / και μεταφράζεται σε πλήρη απουσία των θρησκειών και του θρησκευτικού φαινομένου γενικότερα).
Τώρα τι είναι καλύτερο; η ελληνική περίπτωση ή η γαλλική; Είναι διαφορετικές περιπτώσεις (προσωπική άποψη πάντα), διαφορετικό ιστορικό παρελθόν, διαφορετική θρησκευτική ομοιογένεια, διαφορετική πολιτιστική ταυτότητα (π.χ. Βυζάντιο, Τουρκοκρατία). Από την άλλη, η γαλλική περίπτωση με την τρομακτική σύγκρουση και ρήξη Καθολικής Εκκλησίας και κράτους (π.χ. Μεσαιωνικό φεουδαρχικό μοντέλο, Γαλλική ή και Βιομηχανική Επανάσταση).

Το θέμα που είχαν οι Γάλλοι: από τη μία πλευρά το ουδετερόθρησκο σχολείο + καλύτερη κατάρτιση-επιμόρφωση των εκπαιδευτικών σε σχέση με το θρησκευτικό στοιχείο, καθώς και βελτίωση ολόκληρης της εκπαιδευτικής διαδικασίας γύρω από το θέμα.

Οι σκέψεις του Ντεμπρέ δεν κατέληγαν σε δεδομένη πρόταση για επαναεισαγωγή ξεχωριστού μαθήματος (μίας θρησκείας ή πολλών). Θέλει να αναδείξει τη διαφορά ανάμεσα στην κατήχηση και την πληροφορία. Λέει καθαρά να υπάρχει: θρησκεία ως πολιτισμικό γεγονός, στη μελέτη της στο δημόσιο σχολείο (και με υποχρεωτικό χαρακτήρα), αντί να υπάρχει θρησκεία-πίστη ως λατρευτικό γεγονός.

Ντόκτορ, πολλά μπορούμε να πούμε και να δούμε αλλά σταματάω εδώ. Στο επίμετρο τού βιβλίου ο θεολόγος Π. Καλαϊτζίδης τα αναφέρει με ακρίβεια όλα τα παραπάνω. Ελπίζω να έδωσα μια εικόνα.

Στράτη μου σε καταλαβαίνω πολύ καλά παρά τις φιοριτούρες σου στις οποίες -συχώρα με- σα concrete μυαλό χημικό που είμαι, δεν μπορώ να ανταποκριθώ με τις απαιτούμενες tournures des phrases.
Το δεύτερο μέρος, για τα ελληνικά διατάγματα το βρήκα απολαυστικό.
Εγώ,προσωπικά, διάλεξα σχολείο για τα παιδιά μου το λιγώτερο συμβατικό της Αθήνας.
Ειρήσθω εν παρόδω θα σου εκμυστηρευτώ ότι ψήφισα Ανδρέα τό 1981, νομίζοντας 'οτι θα καταργήσει τα θρησκευτικά στα σχολεία αλλά στη συνέχεια κατάλαβα καλά το γιατί δεν μπόρεσε.
Πάντως ενθαρυντικό το βρισκω ότι το νήμα σου δεν είχε ανταπόκριση στη νεολαία της λέσχης μας.

Προσωπικά μου κάνει μια κάποια εντύπωση να ταυτίζεται η θρησκεία με την γνώση, και δει η χριστιανική, η οποία (κατά την ταπεινή μου άποψη αλλά και την άποψη πολλών) ανέκοψε την απίστευτη προοδευτική πορεία του ελληνικού πνεύματος και βύθισε την Ευρώπη σε σκοτάδι χιλιετίας, τον γνωστό μεσαίωνα.

Όπως είπε και ο Άρθουρ Κλαρκ, αν δεν ανακόπτονταν έτσι το αρχαίο πνεύμα από τον χριστιανικό μεσαίωνα, σήμερα θα πετούσαμε στ' αστέρια.

Από εκεί και πέρα είναι προφανές πως ένας χριστιανός θεωρεί το μάθημα σημαντικότατο και πως πρέπει να διδάσκεται στο σχολείο γιατί "ανοίγει τα μάτια/το πνεύμα" κτλ. (συμπτωματικά, μόλις τις προάλλες η Στέλλα Μπεζεντάκου έλεγε στην Πάνια ακριβώς αυτό: άκου να θέλουν να καταργήσουν τα θρησκευτικά από το σχολείο! Αυτό το τόσο σπουδαίο μάθημα!) ενώ ένας άθεος μάλλον κλίνει στο να λείπει από το σχολείο αφού "κλείνει τα μάτια/το πνεύμα" κτλ.

Ο γιος μου πηγαίνει Γ΄ Δημοτικού και το βιβλίο έχει καθαρά προσηλητιστικό χαρακτήρα. Πείθει τα παιδιά πως δήθεν υπάρχει ένας χριστιανικός θεός ο οποίος νοιάζεται γι' αυτά. Μια θεολόγος μού έλεγε πως "είναι σκουπίδι και πρέπει να καταργηθεί" (το βιβλίο). Συμφωνώ για το βιβλίο αλλά καί για το μάθημα. Δυστυχώς, στην μικρή κοινωνία που ζω κάνω κάποιες συμβατικές επιλογές ώστε να μην ξεχωρίζει το παιδί μου κι έτσι τον αφήνω να παρακολουθεί το (σκοταδιστικό για μένα) μάθημα. Το ίδιο κάνουν σχεδόν άπαντες οι (πάρα πολλοί) άθεοι Έλληνες.

Ο Στράτης λέει πως κάθε περίπτωση χώρας είναι διαφορετική. Αυτό με κάνει να σκέφτομαι πως κάποια στιγμή θα πρέπει να μετρηθούμε με ειλικρίνια και να δούμε πόσοι είναι οι ορθόδοξοι, πόσοι οι άθεοι, πόσοι αυτοί που ανήκουν στις άλλες θρησκείες, ώστε να τα δούμε τα πράγματα στην πραγματική τους αριθμητική βάση και είμαι σίγουρος πως η σχετική συζήτηση θα πάρει άλλες δυναμικές. (Υπολογίζω πως οι άθεοι στην Ελλάδα είναι σίγουρα ένα σεβαστό 30% αυτών που ειναι κατεγραμμένοι ως χριστιανοί, και ένα εξίσου σημαντικό ποσοστό πιστεύει "με τον δικό του τρόπο", τελείως έξω από τις δοξασίες της θρησκείας. Μικρό παράδειγμα, ηλικιωμένη γυναίκα του περιβάλλοντός μου, πολύ ορθόδοξη, δεν πιστεύει στην Ανάσταση, την βάση του χριστιανισμού... )

Το συγκεκριμένο βιβλίο μάλλον θα το ξεφύλλιζα ευχάριστα εάν έπεφτε στα χέρια μου αν και δύσκολα θα το έψαχνα μιας και για το συγκεκριμένο θέμα έχω κατασταλαγμένες απόψεις που έχουν προκύψει από την συμμετοχή μου στην ελληνική κοινωνία και εκπαίδευση.

Αγαπητέ Φαροφύλακα,

Προσωπικά δεν είχα απαντήσει στο θέμα αυτό γιατί γνωρίζω την ευαισθησία της Λέσχης σε θρησκευτικά θέματα (γεγονός που σέβομαι), άλλωστε γι' αυτό φαντάζομαι κλειδώθηκε και η συνανάγνωση της Καινής Διαθήκης που είχε ξεκινήσει ο Στράτης (σέβομαι την απόφαση, έπρεπε όμως να δοθεί κατά την γνώμη μου μια δημόσια εξήγηση, γιατί κάποιοι είχαν ξεκινήσει την ανάγνωση).

Ωστόσο μιας και δόθηκε συνέχεια στο παρόν νήμα, ας πω κι εγώ την δική μου άποψη.

Πριν λίγο καιρό ίσως να συμφωνούσα στα λεγόμενα σου, ή έστω να με έβρισκαν αδιάφορο. Να όμως που μπορούν να συμβούν γεγονότα στη ζωή μας τα οποία όχι απλώς μας κάνουν να πιστεύουμε στο Θεό, αλλά μας κάνουν με εμπειρικό τρόπο να είμαστε απόλυτα βέβαιοι για την ύπαρξή Του. Και όταν μιλώ για τον Θεό, δεν μιλάω γενικά για κάποιον Θεό, μιλώ για τον Θεό όπως αποκαλύπτεται από την Ορθόδοξη Εκκλησία. Υπό αυτό το πρίσμα, το μεγαλύτερο δώρο που μπορείς να κάνεις σε ένα παιδί, το καλύτερο αγαθό που μπορείς να του δώσεις, είναι η δυνατότητα να μάθει για τον Θεό. Λες ότι σου κάνει εντύπωση η θρησκεία να ταυτίζεται με τη γνώση. Πράγματι, η θρησκεία δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα ανθρώπινο κατασκεύασμα. Η ορθόδοξη θεολογία όμως, όπως εκφράζεται μέσα από την Ορθόδοξη Εκκλησία, όχι απλώς σχετίζεται με τη γνώση, αλλά μπορεί να αποκαλύψει την υπέρτατη γνώση, την γνώση των γνώσεων. Ποια θεολογία όμως; Η θεολογία που παραδίδεται από αυτούς που έφτασαν στην Θέωση, στη θέα του Θεού δηλαδή. Και όλα αυτά δεν είναι θέμα πίστης, είναι θέμα εμπειρίας. Κι εσύ μπορείς να γίνεις μέτοχος αυτής της εμπειρίας. "Έρχου και ίδε", είπε ο Χριστός, έλα και θα δεις. Γι' αυτό θεωρώ τα θρησκευτικά το πιο σημαντικό μάθημα απ' όλα. Ένας γονιός ξέρει πχ ότι είναι προς το συμφέρον του παιδιού του να μάθει γράμματα και αριθμητική. Το παιδί φυσικά δεν μπορεί να ξέρει όταν είναι μικρό που θα του χρειαστούν όλα αυτά. Ο γονιός όμως ξέρει. Έτσι και με τα θρησκευτικά, εσύ που δεν έχεις εμπειρία του Θεού (μπορείς βέβαια να αποκτήσεις) δεν μπορείς να ξέρεις τη χρησιμότητα των θρησκευτικών. Αυτός όμως που έχει δει το Θεό, ξέρει πόσο σημαντικό είναι το να διδαχθεί κάποιος θρησκευτικά από το ελληνικό σχολείο.

Σταματώ εδώ, δεν επιθυμώ τον αντίλογο με κανέναν. Ξέρω ότι ίσως προκαλέσω την αντιπάθειά σου Φάρε. Μα ό,τι έγραψα, αγαπητέ μου Φαροφύλακα, το έγραψα από αληθινή αγάπη προς εσένα, αλλά και προς όλα τα μέλη της Λέσχης. Ελπίζω να συμβούν σε όλους σας γεγονότα που θα σας οδηγήσουν στην μοναδική αλήθεια.

Η αλήθεια σίγουρα δεν βρίσκεται στην ορθοδοξία, κατά την γνώμη μου, όσο σίγουρο είναι πως δεν παίζει να σε αντιπαθήσω για αυτά που λες εδώ. Άλλωστε, πολλοί αγαπημένοι μου άνθρωποι πιστεύουν στον θεό.