Ενδέχεται να έχει ακούσει κανείς, ακόμη και να τον έχουν διορθώσει τον ίδιο, πως το "από ανέκαθεν" είναι λάθος και το σωστό είναι να λέμε σκέτο "ανέκαθεν". Το επιχείρημα είναι πως το επίθημα -θεν δηλώνει προέλευση από κάπου κι έχει ίδια αξία με το "από". Έτσι για παράδειγμα άνωθεν σημαίνει "από πάνω", ενώ παιδιόθεν σημαίνει "από παιδί".
Βεβαίως, η λέξη ανέκαθεν σημαίνει "πάντοτε" και το λεξικό Μπαμπινιώτη την ετυμολογεί ως εξής:
Το λεξικό σε σχετικό σχόλιο, μεταξύ άλλων, σημειώνει:
Το πρόβλημα με το -θεν όμως, βλέπεις, είναι πως είναι αδιαφανές και εδώ που τα λέμε, όπου υπάρχει, υπάρχει από παλιά και δεν πρόκειται να το ξανακολλήσουμε εμείς κάπου ακριβώς διότι τώρα πια δεν έχει κάποια σημασία. Έτσι για παράδειγμα, αν σε ρωτήσει κάποιος «Από πού έρχεσαι;» σε καμιά περίπτωση δεν πρόκειται να απαντήσεις «Καστοριάθεν!» (από την Καστοριά)
Ο Γιάννης Χάρης (μάλλον αυτός πρώτος) και έπειτα ο Νίκος Σαραντάκος σημειώνουν πως ο επίμαχος "σολοικισμός" απαντά ακόμα και στον Όμηρο! Αντιγράφω από το ιστολόγιο τού Σαραντάκου:
Από τον Όμηρο λοιπόν έως τον Ελύτη φαίνεται πως ο τύπος υπάρχει φυσικός και ζωντανός. Ίσως είναι καιρός να αφήσουμε το αεροβόλο στην άκρη και το "από ανέκαθεν" στην ησυχία του.
Να πω επίσης πως και εδώ μάλλον ενεργοποιείται η δύναμη τής αναλογίας και ακριβώς επειδή ανέκαθεν σημαίνει "πάντα", η φράση "από ανέκαθεν" ισχυροποιείται από την αντίστοιχη φράση "από πάντα".
Αντίστοιχη περίπτωση είναι το "εκ τού μακρόθεν" το οποίο δεν νομίζω πως κάθεται να το διορθώσει πραγματικά κανείς. Μονάχα το "από ανέκαθεν" μπήκε στο στόχαστρο τής λαθοθηρίας/λαθολαγνίας.
Πιστεύω πως στα Νέα Ελληνικά καί οι δύο χρήσεις, "από ανέκαθεν" και σκέτο "ανέκαθεν", ακούγονται φυσικές και ίσως είναι καιρός να πάψουν να θεωρούν το "από ανέκαθεν" λάθος, όσοι το κάνουν, και όλοι μας να εμπιστευτούμε επιτέλους τους νέους τρόπους τής νέας μας γλώσσας.
Βεβαίως, η λέξη ανέκαθεν σημαίνει "πάντοτε" και το λεξικό Μπαμπινιώτη την ετυμολογεί ως εξής:
αρχ. < αν(α)- + επίρρ. εκάς «μακριά» + -θεν
Το λεξικό σε σχετικό σχόλιο, μεταξύ άλλων, σημειώνει:
Λανθασμένη —με την έννοια τού περιττού— χρήση αντί τού απλού (αρχαιοπρεπούς) ανέκαθεν, που μόνο του, λόγω τής καταλήξεων -θεν, δηλώνει το από.
Το πρόβλημα με το -θεν όμως, βλέπεις, είναι πως είναι αδιαφανές και εδώ που τα λέμε, όπου υπάρχει, υπάρχει από παλιά και δεν πρόκειται να το ξανακολλήσουμε εμείς κάπου ακριβώς διότι τώρα πια δεν έχει κάποια σημασία. Έτσι για παράδειγμα, αν σε ρωτήσει κάποιος «Από πού έρχεσαι;» σε καμιά περίπτωση δεν πρόκειται να απαντήσεις «Καστοριάθεν!» (από την Καστοριά)
Ο Γιάννης Χάρης (μάλλον αυτός πρώτος) και έπειτα ο Νίκος Σαραντάκος σημειώνουν πως ο επίμαχος "σολοικισμός" απαντά ακόμα και στον Όμηρο! Αντιγράφω από το ιστολόγιο τού Σαραντάκου:
Εδώ ο Όμηρος, γράφοντας πριν από τρεις χιλιάδες χρόνια, όταν το -θεν ήταν ζωντανό και διαφανές, κι όχι απολίθωμα όπως σήμερα, γράφει «απ’ ουρανόθεν» (Θ365, Φ199, λ18, μ381) και «εξ ουρανόθεν» (Θ19, Θ21, Ρ548) επειδή έτσι τον βολεύει στο μέτρο, ενώ επίσης γράφει «από Τροίηθεν» (Ω492, ι38). Προφανώς οι αρχαίοι δεν το θεωρούσαν σολοικισμό•
[...]
Αλλά και ο Ησίοδος γράφει «εκ Διόθεν», τύπος που απαντά επίσης στα Αργοναυτικά και στον Διογένη Λαέρτιο, ενώ σε έναν Νεμεόνικο ο Πίνδαρος έχει «Επιδαυρόθεν τ’ άπο». Στη μετάφραση των Εβδομήκοντα αφθονούν τύποι όπως «από πρωΐθεν, από μακρόθεν, από έμπροσθεν».
[...]
Αλλά και ο Ησίοδος γράφει «εκ Διόθεν», τύπος που απαντά επίσης στα Αργοναυτικά και στον Διογένη Λαέρτιο, ενώ σε έναν Νεμεόνικο ο Πίνδαρος έχει «Επιδαυρόθεν τ’ άπο». Στη μετάφραση των Εβδομήκοντα αφθονούν τύποι όπως «από πρωΐθεν, από μακρόθεν, από έμπροσθεν».
Από τον Όμηρο λοιπόν έως τον Ελύτη φαίνεται πως ο τύπος υπάρχει φυσικός και ζωντανός. Ίσως είναι καιρός να αφήσουμε το αεροβόλο στην άκρη και το "από ανέκαθεν" στην ησυχία του.
Να πω επίσης πως και εδώ μάλλον ενεργοποιείται η δύναμη τής αναλογίας και ακριβώς επειδή ανέκαθεν σημαίνει "πάντα", η φράση "από ανέκαθεν" ισχυροποιείται από την αντίστοιχη φράση "από πάντα".
Αντίστοιχη περίπτωση είναι το "εκ τού μακρόθεν" το οποίο δεν νομίζω πως κάθεται να το διορθώσει πραγματικά κανείς. Μονάχα το "από ανέκαθεν" μπήκε στο στόχαστρο τής λαθοθηρίας/λαθολαγνίας.
Πιστεύω πως στα Νέα Ελληνικά καί οι δύο χρήσεις, "από ανέκαθεν" και σκέτο "ανέκαθεν", ακούγονται φυσικές και ίσως είναι καιρός να πάψουν να θεωρούν το "από ανέκαθεν" λάθος, όσοι το κάνουν, και όλοι μας να εμπιστευτούμε επιτέλους τους νέους τρόπους τής νέας μας γλώσσας.
