Εάν οι ονομαστικές τών λέξεων αγώνας, ελαιώνας, ορνιθώνας, κ.λπ., αλλά και άλλα όπως σωλήνας, κρατήρας, κ.λπ., είναι από τις αιτιατικές "τὸν ἀγῶνα, τὸν ἐλαιῶνα, τὸν σωλῆνα", κ.λπ. (πάντα σύμφωνα με το Βικιλεξικό), δεν θά 'πρεπε, στο πολυτονικό, η ονομαστική να τονίζεται "ὁ ἀγῶνας, ὁ ἐλαιῶνας, ὁ σωλῆνας"? Εγώ, όμως, είδα το "ὁ ἀγώνας" με οξεία. Μήπως επειδή είναι τής δημοτικής ισχύει κάτι άλλο?
Απορία για την ονομαστική "ὁ ἀγώνας"
- Thread starter Σαλάτας
- Start date
Χρυσένια
Αρχαιολόγος του Φόρουμ
Στα αρχαια τα ουσιαστικα "ο αγων" και "ο σωλην" παιρνουν οξεια στην ονομαστικη συμφωνα με τον κανονα "η ασυναιρετη ληγουσα της ονομαστικης, αιτιατικης και κλητικης παιρνει οξεια". Ισως διατηρηθηκε και στην καθαρευουσα η οξεια της ονομαστικης παρα την προσθηκη -ας.
ΥΓ: @Σαλάτας πώς εισαι; Χαθηκαμε. Με σκεφτοσουν καθολου;
ΥΓ: @Σαλάτας πώς εισαι; Χαθηκαμε. Με σκεφτοσουν καθολου;
Υπάρχει στην καθαρεύουσα ο αγώνας? Νομίζω πως στην καθαρεύουσα χρησιμοποιούνται οι ορίτζιναλ καταλήξεις, εκτός αν έχει γίνει καμμιά μίξη.
Βέβαια, το "ὁ ἀγώνας" το είδα σε κείμενο στην δημοτική.
Χαχαχα δίκιο έχεις
Μια χαρά είμαι! Εσύ πώς είσαι? Βεβαίως!Με σκεφτοσουν καθολου;
Αγαπητέ, η απορία σας είναι βάσιμη και αναδεικνύει τις περιπλοκές που είχε η εφαρμογή τού πολυτονικού συστήματος στη Νέα Ελληνική.
Αληθεύει ότι ο μεταπλασμός των αρχαίων τριτοκλίτων είχε ως αφετηρία του την αιτιατική: από τύπους όπως τὸν ἀγῶνα, τὸν χειμῶνα, τὸν σωλῆνα σχηματίστηκαν αναλογικές ονομαστικές ὁ ἀγώνας / χειμώνας / σωλήνας (αντί ἀγών / χειμών / σωλήν). Το ίδιο συνέβη και με θηλυκά τριτόκλιτα, όπως π.χ. τὴν γυναῖκα, τὴν ἐλπίδα, τὴν πατρίδα. Όταν χρειάστηκε να γραφτούν στη Νέα Ελληνική, ενώ τα θηλυκά διατήρησαν αυτονοήτως τον τονισμό τους, για τα αρσενικά προέκυψε το ζήτημα αν θα υπακούσουν στον ιστορικό τονισμό (που βασίζεται στην προέλευση, π.χ. ὁ ἀγῶνας, χειμῶνας, σωλῆνας) ή αν θα ακολουθήσουν τον συγχρονικό τονισμό (που βασίζεται στο γεγονός ότι πρόκειται για νεόπλαστο τύπο, ο οποίος δεν υπήρχε στην αρχαία γλώσσα ώστε να διατηρήσει τον τόνο). Υπήρξε αρκετή διχογνωμία, η οποία αποτυπώθηκε στα κείμενα που έχετε δει· αρκετοί προτιμούσαν τον ιστορικό τονισμό.
Αρκετές γλωσσολογικές μελέτες ώς το 1930 κυρίως κατέδειξαν την πολυπλοκότητα που θα συνεπαγόταν η υιοθέτηση του ιστορικού τονισμού. Παραδείγματος χάριν, αν μόνο η προέλευση έχει σημασία, τότε θα έπρεπε να γράφονται ρηματικοί τύποι όπως ἀγαπᾷει, μελετᾷει κ.ά., επειδή προήλθαν από τύπους ἀγαπᾷ, μελετᾷ (με παρέκταση -ει)· εν τέλει επρόκειτο για περισπωμένη προ μακρού φωνήεντος! Μερικές ακόμη δύσκολες περιπτώσεις: Έπρεπε να ορθογραφούνται π.χ. καλοκαίρι, μαχαίρι, τραγούδι (ιστορικός τονισμός· επειδή πρόκειται για παλαιά προπαραλήγουσα, αφού προέρχονται από τύπους καλοκαίριον, μαχαίριον, τραγῴδιον) ή καλοκαῖρι, μαχαῖρι, τραγοῦδι (συγχρονικός τονισμός· επειδή το -ι- τής παραλήγουσας είναι βραχύ, οπότε το προηγούμενο μακρό περισπάται); Τι είναι τονικώς το -ι- των ουδετέρων που ήλθαν στην Ελληνική ως δάνεια ή είναι μεσαιωνικοί σχηματισμοί, μακρό ή βραχύ (δηλαδή ροῦμι ή ρούμι, ταῖρι ή ταίρι); Έπρεπε να δασύνονται μόνο οι κληρονομημένες λέξεις από ρ- (π.χ. ῥεῦμα, ῥαφή, ῥῆμα) ή και οι νεότερες, μερικές από τις οποίες ήταν ξένης προελεύσεως (π.χ. ῥοῦχο, ῥούγα, ῥότα); Σε κείμενα της δημοτικής των αρχών τού 20ού αιώνα μπορείτε να βρείτε μεγάλη ποικιλία τονισμού, η οποία αντανακλά και τις δύο όψεις, υπάρχουν δε και άλλες παρόμοιες περιπτώσεις.
Από το 1930 και μετά η Ακαδημία Αθηνών και ο Μ. Τριανταφυλλίδης συνέστησαν να χρησιμοποιείται ως επί το πλείστον ο συγχρονικός τονισμός και έτσι στο πολυτονικό σύστημα γράφτηκαν με οξεία οι τύποι ἀγώνας, χειμώνας, σωλήνας. Αργότερα ο Μ. Τριανταφυλλίδης πρότεινε και άλλες απλουστεύσεις τού πολυτονικού συστήματος, οι οποίες υιοθετήθηκαν από τη σχολική γραμματική ώς την καθιέρωση του μονοτονικού το 1982.
Ελπίζω οι πληροφορίες αυτές να καταδεικνύουν πόσο περίπλοκο υπήρξε το ζήτημα και να απαντούν κάπως στο ερώτημά σας. Ευχαριστώ.
Αληθεύει ότι ο μεταπλασμός των αρχαίων τριτοκλίτων είχε ως αφετηρία του την αιτιατική: από τύπους όπως τὸν ἀγῶνα, τὸν χειμῶνα, τὸν σωλῆνα σχηματίστηκαν αναλογικές ονομαστικές ὁ ἀγώνας / χειμώνας / σωλήνας (αντί ἀγών / χειμών / σωλήν). Το ίδιο συνέβη και με θηλυκά τριτόκλιτα, όπως π.χ. τὴν γυναῖκα, τὴν ἐλπίδα, τὴν πατρίδα. Όταν χρειάστηκε να γραφτούν στη Νέα Ελληνική, ενώ τα θηλυκά διατήρησαν αυτονοήτως τον τονισμό τους, για τα αρσενικά προέκυψε το ζήτημα αν θα υπακούσουν στον ιστορικό τονισμό (που βασίζεται στην προέλευση, π.χ. ὁ ἀγῶνας, χειμῶνας, σωλῆνας) ή αν θα ακολουθήσουν τον συγχρονικό τονισμό (που βασίζεται στο γεγονός ότι πρόκειται για νεόπλαστο τύπο, ο οποίος δεν υπήρχε στην αρχαία γλώσσα ώστε να διατηρήσει τον τόνο). Υπήρξε αρκετή διχογνωμία, η οποία αποτυπώθηκε στα κείμενα που έχετε δει· αρκετοί προτιμούσαν τον ιστορικό τονισμό.
Αρκετές γλωσσολογικές μελέτες ώς το 1930 κυρίως κατέδειξαν την πολυπλοκότητα που θα συνεπαγόταν η υιοθέτηση του ιστορικού τονισμού. Παραδείγματος χάριν, αν μόνο η προέλευση έχει σημασία, τότε θα έπρεπε να γράφονται ρηματικοί τύποι όπως ἀγαπᾷει, μελετᾷει κ.ά., επειδή προήλθαν από τύπους ἀγαπᾷ, μελετᾷ (με παρέκταση -ει)· εν τέλει επρόκειτο για περισπωμένη προ μακρού φωνήεντος! Μερικές ακόμη δύσκολες περιπτώσεις: Έπρεπε να ορθογραφούνται π.χ. καλοκαίρι, μαχαίρι, τραγούδι (ιστορικός τονισμός· επειδή πρόκειται για παλαιά προπαραλήγουσα, αφού προέρχονται από τύπους καλοκαίριον, μαχαίριον, τραγῴδιον) ή καλοκαῖρι, μαχαῖρι, τραγοῦδι (συγχρονικός τονισμός· επειδή το -ι- τής παραλήγουσας είναι βραχύ, οπότε το προηγούμενο μακρό περισπάται); Τι είναι τονικώς το -ι- των ουδετέρων που ήλθαν στην Ελληνική ως δάνεια ή είναι μεσαιωνικοί σχηματισμοί, μακρό ή βραχύ (δηλαδή ροῦμι ή ρούμι, ταῖρι ή ταίρι); Έπρεπε να δασύνονται μόνο οι κληρονομημένες λέξεις από ρ- (π.χ. ῥεῦμα, ῥαφή, ῥῆμα) ή και οι νεότερες, μερικές από τις οποίες ήταν ξένης προελεύσεως (π.χ. ῥοῦχο, ῥούγα, ῥότα); Σε κείμενα της δημοτικής των αρχών τού 20ού αιώνα μπορείτε να βρείτε μεγάλη ποικιλία τονισμού, η οποία αντανακλά και τις δύο όψεις, υπάρχουν δε και άλλες παρόμοιες περιπτώσεις.
Από το 1930 και μετά η Ακαδημία Αθηνών και ο Μ. Τριανταφυλλίδης συνέστησαν να χρησιμοποιείται ως επί το πλείστον ο συγχρονικός τονισμός και έτσι στο πολυτονικό σύστημα γράφτηκαν με οξεία οι τύποι ἀγώνας, χειμώνας, σωλήνας. Αργότερα ο Μ. Τριανταφυλλίδης πρότεινε και άλλες απλουστεύσεις τού πολυτονικού συστήματος, οι οποίες υιοθετήθηκαν από τη σχολική γραμματική ώς την καθιέρωση του μονοτονικού το 1982.
Ελπίζω οι πληροφορίες αυτές να καταδεικνύουν πόσο περίπλοκο υπήρξε το ζήτημα και να απαντούν κάπως στο ερώτημά σας. Ευχαριστώ.
Βεβαίως, και σάς ευχαριστώ πολύ για την απάντηση!